Ang aklat ng pagsasalin

ANG AKLAT NG PAGSASALIN

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang mapagpalayang araw itong nakaraang Hunyo 16 para sa akin. Dahil nagkaroon ako ng libro hinggil sa pagsasalin (translation) na sinulat mismo ng mga Pilipino at nakasulat sa sariling wika. Noong Hunyo 11, inanunsyo ng aking kaibigang manunulat na si Beverly Siy sa grupong Panitikan sa facebook na may Book for Sale sa Chef's Bistro, na nagkakahalaga lang ng P35 isa, agad kong nakita ang kailangan kong aklat. Nilathala niya sa FB ang iba't ibang pamagat ng mga aklat at nakadikit ang presyong P35. 

Unang-una sa talaan ay nakasulat: P35.00 patnubay sa pagsasalin, virgilio almario, teo antonio, mario miclat, etc. Ito lang ang napili ko sa talaan, kaya nagpadala agad ako ng mensahe sa kanya na gusto kong mabili ang libro. Syempre, hard-to-find book iyon. Bihira sa mga bookstores.

Si Beverly Siy, o Bebang sa kanyang mga kaibigan, ay isang magaling na manunulat at makata. Katunayan, ang kanyang huling libro, ang "It's a Men's World" kung baga sa pelikula, ay patok sa takilya. Best-seller ito, ika nga. Isa siya sa pasimuno ng Book for Sale na iyon, at ang kikitain sa aktibidad na iyon ay para kay Ava, isang kapwa manunulat na nangangailangan ng suportang pinansya para sa kanyang pagpapagamot. Di ko kilala si Ava ngunit ang makatulong sa kapwa manunulat sa oras ng pangangailangan nito ay mahalaga at napakalaking bagay na.

Hunyo 16 ng katanghaliang tapat, mga bandang alas-dose y media, nang makarating ako sa Chef's Bistro, na nasa Sct. Gandia, malapit sa Tomas Morato sa Lungsod Quezon.  Marahil dahil oras ng pananghalian iyon. Nagkita kami ni Bebang at siya pala ang tumatao sa isang booth ng book for sale. May apat pang may paninda ring libro.Kaunti lang ang tao, hindi nga siksikan. Agad kong nilapitan si Bebang at hinanap ang libro. Sabi niyang nakangiti, bumili muna ako ng libro sa ibang booth, kaya nilapitan ko muna yung ibang booth at naghanap. Napili ko ang librong Sudoku, P35, at isang college workbook sa algebra, P5 lang. Saka ako nagbalik kay Bebang at binayaran ang libro. Kaya sa kabuuan, nalagasan ako ng P75 ngunit sulit naman. Pagkabili ko ng mga aklat, agad kong pinuntahan ang nakaiskedyul kong pagdalo sa isang talakayan, mula ikalawa hanggang ikalima ng hapon. Dahil sa trapik at malakas na ulan, nakarating ako sa tinutuluyan ko ng bandang ikapito ng gabi. Agad kong binuklat ang aklat at binasa.

Ang aklat na ito'y may pamagat na "Patnubay sa Pagsasalin", at sa bandang itaas nito ay nakasulat ang "Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining" o sa wikang Ingles ay National Commission for Culture and the Arts. (NCCA). Sa gawing kanan, ibabang bahagi ay nakasulat ang mga pangalan ng sampung may-akda: Virgilio S. Almario, Teo T. Antonio, Aurora E. Batnag, Paz M. Belvez, Pamfilo D. Catacataca, Andres Cristobal Cruz, Clemencia C. Espiritu, Teresita F. Fortunato, Maria Victoria A. Gugol, at Mario I. Miclat. May 174 pahina ang buong pagtalakay hinggil sa pagsasalin, may anim na kabanata, talasanggunian, at dalawang apendiks.

Masarap basahin ang anim na kabanata dahil magaan ang pagkakasulat sa sariling wika. Ang anim na kabanata'y ang mga sumusunod: 1. Kasaysayan ng Pagsasalin; 2. Mga Simulain at Pagsasalin; 3. Kaalamang Pangwika; 4. Paghahanda sa Pagsasalin; 5. Aktuwal na Pagsasalin; at 6. Ebalwasyon ng Pagsasalin. Malaking tulong sa akin ang aklat, lalo na sa aking gawaing pagsasalin.

Noong taon 2007 ay nakapaglathala ako ng dalawang libro ng pagsasalin hinggil sa mga sulatin ng rebolusyonaryong si Che Guevara. Wala akong nabasang gabay sa pagsasalin nang magsimula ako sa gawaing ito, maliban sa isang diksyunaryo - ang makapal na librong English-Tagalog dictionary ni Fr. Leo James English na nabili ko ng ilang taon na. Bandang 2010 ay nawala na lang ang diksyunaryong ito sa aking lalagyan at walang makapagsabi kung nasaan ito o kung sinong humiram. May kumuhang hindi nagpaalam at hindi na ito naibalik sa akin. Gayunpaman, patuloy pa rin ako sa gawaing pagsasalin.

Gumawa na rin ako ng sariling blog sa internet ng mga naisalin kong artikulo nina Marx, Engels, Lenin, Ka Popoy, at iba pa. May iba't ibang organisasyon din ang kinokontak ako para maisalin mula sa wikang Ingles ang kanilang ilang dokumento upang mas maunawaan ito ng mga kasapi nilang masang maralita. Kahit press statement, press release at mga polyeto sa rali, pero mas ginagamit ko na sa mga polyeto ang paraan ko ng pagsusulat, imbes na eksaktong pagsasalin ng akda.

Sa isa ngang pambansang samahan ng maralita kung saan boluntaryo akong tumutulong sa gawaing impormasyon at pahayagan, pag nagbigay ka ng Ingles na babasahin, sasabihin pa sa akin ng mga lider-maralita, "Paki-Tagalog mo naman ito." Pati na ang counter-thesis ni Ka Popoy Lagman ay naisalin ko na rin sa wikang Filipino. Nasimulan ko na ring isalin sa wikang Filipino ang "The Housing Question" ni Friedrich Engels dahil kahilingan ito ng ilang lider-maralita. Ang unang limang kabanata ng Sining ng Digma ni Sun Tzu ay naisalin ko na rin.

May isinasalin din akong dalawang klasikong libro ng mga kilalang manunulat, ang isa rito ay nagkamit ng Nobel Prize for Literature. Kaya kinausap ko si Bebang na may isinasalin akong dalawang aklat, ngunit hindi ko sinabi sa kanya kung ano eksakto ang mga iyon. Kaya pinayuhan niya ako. Magpaalam muna ako sa awtor ng isasalin kong aklat, o kung klasiko naman, pwede namang isalin ito. At para makatiyak ako, pinasapi niya ako sa Filipinas Copyright Licensing Society, Inc. (FILCOLS), at agad naman akong pumirma.

Palagay ko naman, may karapatan akong pumirma at maging kasapi. Dahil bukod sa itinayo ko at pinamamahalaang Aklatang Obrero Publishing Collective, nakapaglathala na ako ng mga aklat ko ng mga tula, kwento at sanaysay, tulad ng Fire in the Pen, Asin sa Sugat, Mga Sugat sa Kalamnan, at Tula.45, Markang Putik, at Taludtod at Makina. Nailathala ko na rin ang mga sulatin ng maraming kasama sa pakikibaka, tulad ng tatlong aklat ng sulatin ni Ka Popoy Lagman, na dati kong boss sa kilusang sosyalista, isang libro ng mga kasama hinggil sa kanya, at anim na libro ng katipunan ng panitikan ng mga kasama sa kilusang sosyalista.

Kaya ang aklat ng pagsasalin na aking nabili sa murang halagang P35 lamang ay napakamahal na sa akin, hindi dahil sa presyo kundi sa halaga nito sa aking gawain, upang mas magkaroon pa ako ng mas malalim na pag-unawa sa gawaing pagsasalin. Kaya maraming salamat, kaibigang Bebang, dahil talagang malaking tulong sa akin ang nasabing aklat.

Alex Boncayao: Lider-Manggagawa, Kapartido ni Ninoy Aquino sa LABAN (1978)

Alex Boncayao: Lider-Manggagawa, Kapartido ni Ninoy Aquino sa LABAN (1978)

Sinaliksik at sinulat ni Gregorio V. Bituin Jr.

(Nalathala sa ikawalong isyu ng magasing Ang Masa, Abril 16-Mayo 15, 2012, pahina 18.)

Kilalang manggagawa si Ka Alex Boncayao. Isa siya sa kapartido ni dating Senador Benigno "Ninoy" Aquino Jr., nang tumakbo ito para sa halalan noong 1978 para sa Interim Batasang Pambansa.Ang Lakas ng Bayan, na pinaikling LABAN, ang partido pulitikal na inorganisa ng nakakulong pa noon na si Senador Benigno "Ninoy" Aquino Jr.  Kalaban nilang mahigpit dito ang KBL (Kilusang Bagong Lipunan). Ang ilan sa mga kumandidato rito ay sina Alex Boncayao (kinatawan ng manggagawa), Trinidad "Trining" Herrera (kinatawan ng maralita) at Jerry Barican (kinatawan ng kabataan). Sa 165 kandidato, 137 ang nakuha ng KBL, ngunit walang naipanalo kahit isa ang LABAN. Ngunit sino nga ba si Alex Boncayao, ang lider-manggagawa? Bakit ang pangalan niya ay mas sumikat, hindi pa sa halalan, kundi nang ipinangalan sa kanya ang isang brigadang kinatakutan noon ng burgesya, ang Alex Boncayao Brigade (ABB)?

Ayon sa ilang pananaliksik, tubong Agos, sa bayan ng Bato, sa lalawigan ng Camarines Sur si Alex Boncayao na mula sa pamilya ng mga magsasaka. Dahil namulat sa kahirapan sa kanayunan, sa murang gulang ay nilisan niya ang pinagmulang bayan upang makapag-aral at makapagtapos sa kolehiyo. Pagdating niya ng lungsod, naghanap siya ng iba't ibang trabaho upang mabuhay. Siya'y naging tricycle driver, naging dyanitor at naging assistant chemist sa pabrikang Solid Mills.

Panahon ng batas militar nang maging tagapangulo siya sa unyon ng Solid Mills. Pinangunahan niya ang mga welga't sama-samang pagkilos ng mga manggagawa ng Solid Mills noong 1976-77. Noong 1975-76, isa si Alex sa mga responsableng lider ng naunang Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP) na namuno sa militanteng kilusang manggagawa upang labanan ang diktadurya ng  rehimeng Marcos.

Kasama siya sa mga tumakbong kandidato, sa pangunguna ni Senador Ninoy Aquino, sa ilalim ng bandera ng LABAN, sa halalan ng Interim Batasang Pambansa (IBP). Kasama ni Alex Boncayao sa mga kandidato ng Laban ang mga kilalang pulitikong sina Ernesto Maceda, Ramon Mitra, Jr., Nene Pimentel, Soc Rodrigo, Charito Planas at Neptali Gonzales. Walang nakalusot ni isa sa dalawampu't isang kandidato ng LABAN.

Dahil sa malawakan at lantarang dayaan sa halalan at panghuhuli ng diktaduryang Marcos sa mga kandidato ng LABAN, nagpasyang mamundok si Alex. Tumungo si Alex sa kanayunan at nagpasyang lumahok sa armadong pakikibaka. Sumapi si Alex Boncayao sa Bagong Hukbong Bayan (NPA) sa Nueva Ecija at nag-organisa ng mga manggagawang bukid. Hunyo 19, 1983, isang buwan bago paslangin si Ninoy Aquino sa tarmac ng Manila International Airport, napatay si Alex Boncayao ng mga sundalo ng rehimeng Marcos sa isang engkwentro sa Nueva Ecija.

Isang taon pagkamatay niya, noong 1984, binuo ng Metro Manila Rizal Regional Party Committee ng Communist Party of the Philippines ang isang brigadang ipinangalan sa kanya, ang Alex Boncayao Brigade (ABB) na may layuning magkaroon ng level playing field bilang armadong hukbong tagapagtanggol ng mga manggagawa laban sa mga goons ng kapitalista, at maging tagapagtanggol ng mga inaapi. Ngunit sa pagdaan ng panahon, ang ABB ay kinatakutan ng burgesya’t mayayamang mapang-api sa masa habang lihim namang nagpapalakpakan, sa ayaw man natin o sa gusto, ang masang kaytagal na pinagsamantalahan ng bulok na sistema.

Si Alex Boncayao, tulad ng iba pang martir ay hindi makakalimutan ng kilusang sosyalista at ng kilusang paggawa. Ang pangalan niya'y naging simbolo ng paglaban sa pang-aabuso at pagsasamantala. 

Ang kanyang mga makabuluhang ambag para sa pagsusulong ng pagbabago ay hindi matatawaran. Isa siyang tunay na martir ng uring mapagpalaya. Mabuhay si Alex Boncayao, manggagawa!

Mga Pinaghalawan:

(a) aklat na Ulos, Mayo 2002

(b) Wikipedia articles

(c) filipinovoices.com

(d) matangapoy.blogspot.com

(e) Taliba ng Bayan, 1992

PAHIMAKAS KAY ALEX BONCAYAO

ni Gregorio V. Bituin Jr.

12 pantig bawat taludtod

Nagpapatuloy pa ang pakikibaka

Ng maraming api sa gabi at araw.

Sa tinig sa ilang ng luha at dusa

Ang ngalan mo'y tila umaalingawngaw.

Kasama mo noon si Ninoy Aquino

Kandidato kayo sa partidong Laban

At tumakbo kontra pasistang gobyerno

Upang ang bayang api’y mapaglingkuran.

At nang matapos nang ganap ang eleksyon

Ay pumalaot ka tungong kanayunan

Sumama ka na doon sa rebolusyon

Ang masa'y kapiling at pinagsilbihan.

Prinsipyo’y matatag, hindi nadudungo

Magiting kang lider ng masa't obrero

Ngunit pinaslang ka ng pasistang punglo

Kaytindi ng iyong isinakripisyo.

Kaya nang mapaslang ka’y naging imortal

Sa ngalan mo’y natatag isang brigada

Misyo’y durugin kapitalistang hangal

Na sa manggagawa’y nagsasamantala.

Ang ngalan mo yaong umaalingawngaw

Sa dakong iyon ng bulok na sistema

Bayani kang tunay, Ka Alex Boncayao

Tulad mong obrero'y tunay na pag-asa.

Pinatawad ko na sila

PINATAWAD KO NA SILA
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Karaniwan na sa mga manunulat, lalo na't siya rin ay makata, na isulat at isiwalat ang kanyang mga nakikita at napupuna sa kanyang kapaligiran, at sa lipunan niyang ginagalawan. Hindi lang iyon mula sa isip, kundi maging sa kanyang nadarama.

Kaya kung galit ka, minsan ay naisusulat mo iyon, na kahit malay ka ay di mo namamalayan. Na sa kalaunan ay pagsisisihan mo at bakit mo ba iyon naisulat, na siyang nagpalala pa ng problema.

Kailangang magpatawad. Kailangang patawarin na ang lahat ng nagkasala sa iyo kung nais mong makapagsulat ng maayos. Ito'y upang maging obhetibo ka sa iyong mga paksa, upang walang poot na lumabas sa iyong panulat.

Ganito ang aking ginawa ilang panahon na rin ang nagdaan. Ako'y nagpatawad. Pinatawad ko na ang mga taong nagkasala sa akin, gaano man kasakit sa aking damdamin ang kanilang ginawa. Dahil kung malinis ang iyong budhi, wala kang poot na basta na lamang isusulat na sa bandang huli'y iyong pagsisisihan.

Kailangang patawarin ko ang mga taong bumugbog sa akin noong ako'y bata pa. Kailangang patawarin ko ang mga gagong umapi sa akin. Kailangang patawarin ko ang mga nang-onse o nandaya sa akin. Kailangan kong patawarin ang mga nangutang sa akin na hanggang ngayon ay di na nakapagbayad, dahil di na sila makita o dahil mas mahirap pa sila kaysa akin. Noon ay sinasabi ko pa na ang utang nila ay abuloy ko na lang pag namatay sila. Mali pala iyon.

Pinatawad ko na ang mga nanungayaw sa akin. Pinatawad ko na ang mga pulis na nanakit sa akin sa rali. Pinatawad ko na ang mga kasamang nakagawa ng pagkakasala sa akin. Pinatawad ko na ang mga kaibigang nang-iwan sa akin sa ere. Pinatawad ko na ang mga siga sa kanto na minsan ay nangikil sa akin. Pinatawad ko na ang mga kapustahan ko sa tses o sa anumang laro na hindi nagbayad sa akin. Pinatawad ko na ang tindero sa Quiapo na nagpalit ng aking P100 at sinabing P20 lang daw ang aking ibinigay, gayong wala naman akong P20 sa bulsa, at kaya ako bumili sa kanya ay para mapabaryahan na rin ang aking P100 dahil wala akong baryang pamasahe. Pinatawad ko na ang karibal ko noon sa isang babae na nagpadugo ng aking ilong sa aming suntukan, bagamat may pasa rin siya. Pinatawad ko na ang tsuper na nakaaway ko dahil hindi ako sinuklian ng tama.

Mahirap alagaan ang kimkim na poot. Para kang nag-aalaga ng leyon o tigre sa dibdib. Kailangan na itong mawala  bago pa ito maging apoy o granadang bigla na lang sasabog.

Nagpatawad ako dahil hindi naman mabigat na krimen o heinous crime ang kanilang ginawa sa akin. Dahil kung ganoon nga, ibang usapan na iyon. Kailangan ng husgado at kailangan mong makamit ang hustisyang nararapat para sa iyo. Kumbaga, hindi iyon mga mortal sin, kundi pawang mga venial sin.

Nagpatawad ako dahil na rin sa pagyakap ko sa Kartilya ng Katipunan nina Gat Andres Bonifacio at Gat Emilio Jacinto, na pawang gabay sa pakikitungo sa kapwa at disiplina sa sarili.

Higit sa lahat, nagpatawad ako alang-alang sa aking mga akda at aakdain pa. Na bilang manunulat ay aking maisulat ng wasto, ng obhetibo, ng walang halong poot, ang bawat akda. Mahirap ang may kargang mabigat sa damdamin dahil hindi ka makapag-isip ng tama, at nagiging repleksyon lamang ang iyong mga akda ng iyong galit sa mundo at poot sa sarili. Kailangang tanggalin lahat ng bagahe. At malaking bagahe ang poot. Kailangang magpatawad. Kailangan.

Totoo naman na paminsan-minsan ay may emosyon ang iyong mga akda, lalo na sa kwento at tula. Lalo na't tumatalakay ka sa ilang maseselang paksa na may emosyon, upang maging buhay na buhay sa mambabasa ang iyong akda. Ngunit emosyon iyon ng mga tauhan mo sa iyong akda, hindi iyon emosyon mo. Hindi iyon salamin ng iyong poot o pag-uugali. Ang galit sa iyong kwento ay galit ng tauhan dahil sa iyong ginawang banghay (plot) ng kwento. Kailangang may damdamin ang bawat tauhan, dahil hindi sila mga robot..

Kaya sa aking mga kwento, sanaysay at tula, pinilit kong iwasan kung ano mang poot na maaaring lumabas, maliban na lamang kung ang poot na iyon ang mismong aking paksa sa akda. Kaya bago ko ilabas ang akda ay pinatutulog ko muna ng ilang araw para pag binalikan ko ay masuri ang kaayusan at kahandaan nito para sa mambabasa.

Mahalaga ang pagpapatawad. Mahalagang walang tinik na nakabara sa iyong lalamunan. Mahalagang malinis ang iyong budhi, at kung hindi pa man, ay magpatawad upang wala na itong anumang banil na nakakabigat sa damdamin.

Masarap magsulat nang wala kang kinikimkim na galit sa iyong kapwa. Maliwanag ang iyong utak at malinis ang iyong budhi. Tanda ito ng pagpapakatao at pakikipagkapwa-tao, at kailangan ito ng isang manunulat.

Ang Komyun ng Paris - Unang Gobyerno ng Manggagawa

Komyun ng Paris (Marso 18 - Mayo 21, 1871)

UNANG GOBYERNO NG URING MANGGAGAWA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dalawang buwan lamang ang itinagal ng Komyun ng Paris, ang itinuturing na unang gobyernong pinamahalaan ng mga manggagawa, ngunit ang kasaysayan nito'y hindi matatawaran. 

Sa loob ng dalawang buwang iyon na pinangunahan ng mga manggagawang kababaihan ng Paris, pinamahalaan ng mga manggagawa ang bagong anyo ng lipunan, ang lipunan ng uring manggagawa. Ngunit nakabalik ang pwersa ng burgesya, at tatlumpung libong (30,000) manggagawa ang minasaker ng tropa ng gobyernong pinamamahalaan ni Adolpe Thiers. Nagbubo ng dugo ang mga manggagawa ng Paris ngunit ang kanilang ginawa'y nagmarka na sa kasaysayan ng uring manggagawa sa daigdig. Sa akdang The Civil War in France (1871) ni Karl Marx, kanyang isinulat na ang Komyun ng Paris ang “the finally discovered political form under which the economic emancipation of labor could take place” (nadiskubre na ang isang pormang pulitikal kung saan ang pang-ekonomyang kaligtasan ng paggawa ay maaari nang maganap.) 

Kalagayan ng Pransya bago ang Komyun ng Paris

Nasa gitna ng digmaan ang Pransya laban sa bansang Prussia (na Germany ngayon) na pinamumunuan ni Otto von Bismarck. Ang digmaang ito, na kilalang Franco-Prussian war ng 1870-71, ay digmaan sa pagitan ng Ikalawang Imperyong Pranses at ng Kaharian ng Prussia. 

Nasakop na ng Prussian Army ang Paris, ngunit hindi nakipagmabutihan ang mga manggagawa ng Paris sa mga sundalo ng Prusya. Bumagsak ang Paris sa kamay ng Prussian Army noong Enero 28, 1871. Nagkaroon ng halalan sa Pransya noong Pebrero 8, 1871, na di alam ng mayorya ng populasyon; Pebrero 12 nang maitayo ang bagong Pambansang Asambleya; Pebrero 16 nahalal si Adolphe Thiers bilang punong ehekutibo ng Pransya; Pebrero 26 nang nilagdaan sa Versailles nina Thiers at Jules Favre ng Pransya, at ni Otto von Bismarck ng Germany, ang isang preliminary peace treaty sa pagitan ng France at Germany. Isinuko ng France ang Alsace at East Lorraine sa Germany, at nagbayad sila ng bayad-pinsalang nagkakahalaga ng 5Bilyong Francs. Unti-unting aalis ang German army pag naibigay na ang kinakailangang bayad-pinsala. Mayo 10, 1871 nang nilagdaan ang final peace treaty sa Frankfort-on-Main.

Noong Marso 1871, kumalas na sa pamumuno ni Thiers ang Pambansang Gwardya at sumama na sa mga manggagawa ng Paris, at itinayo ang isang Komite Sentral. Inilagay naman ni Thiers kanyang pamahalaan sa Versailles noong Marso 20.

Ang Komyun ng Paris

Noong Marso 18, 1871, sa permiso ng Prussia, pinadala ni Thiers ang hukbong Pranses upang kumpiskahin ang mga nagkalat na armas sa Paris na hawak ng mga manggagawa upang tiyaking hindi na lalaban ang mga manggagawa ng Paris sa hukbo ng Prusya. Balak dalhin ni Theirs ang mga makukumpiskang armas sa Versailles. Ngunit tinanggihan ito ng mga manggagawa. Pagdating pa lang ng umaga, hinarangan na ng mga manggagawang kababaihan ang pagdating ng hukbong Pranses na inatasan ni Thiers na nagtangkang kumpiskahin ang mga kanyon at iba pang armas. Hanggang sa magdatingan na ang taumbayan at pinalayas ang hukbong Pranses. 

Kahit na inatasan ni Thiers, di sumunod ang mga sundalo sa atas nitong pagbabarilin ang mga tao. Sina Heneral Claude Martin Lecomte at Heneral Jacques Leonard Clement Thomas ay pinaslang ng kanilang sariling mga tauhan. Apat na ulit inatas ng araw na iyon ni Heneral Lecomte na pagbabarilin ang mga tao, at pinakita naman ni Heneral Thomas ang kanyang brutalidad at pagkareaksyunaryo, at nahuli pa siyang nag-eespiya sa barikadang itinirik ng mga tao. Nag-alisan na rin ang maraming tropang sundalo habang may ilang natira sa Paris. Dahil dito'y nagalit si Thiers, at nagsimula na ang Digmaang Sibil sa Pransya.

Nang sumunod na araw, Marso 19, 1871, nagising ang mamamayan ng Paris sa kanilang kalayaan, at masaya nilang tinanggap ang natamong kalayaan. Ang tanging namamahala na rito ay ang Komite Sentral ng Pambansang Gwardya, na binubuo ng mga matatapat na tao, na hindi mga pulitiko, at ng mga manggagawa ng Paris. Marso 23, 1871, nagpahayag ang International Workingmen’s Association at Federal Council of Parisian Sections ng pagkakaisa at panawagang magkaroon ng halalan sa Marso 26, habang ipinapana-wagan ang ganap na paglaya ng mga manggagawa, at matiyak ang ganap na halaga ng kanilang lakas-paggawa. Tinawag nila ang Komyun ng Paris na isang Rebolusyong Komyunal. 

Noong Marso 26, 1871, inihalal ng mamamayan ng Paris ang konsehong tinawag na nilang Komyun ng Paris, na binubuo ng mga manggagawa, kasama ang mga kasapi ng Unang Internasyunal. Ipinroklama ang Komyun ng Paris noong Marso 28, 1871, kaya umani ang mga manggagawa ng Paris ng mabilis at malawak na suporta sa buong Pransya. Direktang kalahok sa pag-aalsang manggagawa ang mga lider ng internasyunal na kilusang manggagawa. Sa araw ding iyon ay umalis na sa pwesto ang Komite Sentral ng Pambansang Gwardya nang isinabatas nito ang paglalansag sa "Morality Police". 

Marso 30 nang nilansag ng Komyun ang sapilitang pagpapalingkod sa hukbo at ang mismong hukbo; ang tanging armadong hukbo lamang ay ang Pambansang Gwardya. Kinumpirma na rin ang pagkakahalal sa Komyun ng mga dayuhan, dahil "ang bandila ng Komyun ang bandila ng Daigdigang Republika". Idineklara naman noong Abril 1 na lahat ng kasapi ng Komyun ay tatanggap lamang ng kaparehong sweldo ng manggagawa, maging ito'y nasa pamahalaan o karaniwang manggagawa.

Ipinahayag din ng Komyun ang paghihiwalay ng simbahan at ng gobyerno, at ang pagpawi ng lahat ng kabayaran ng gobyerno para sa layuning pangrelihiyon, pati na ang transpormasyon ng lahat ng pag-aari ng simbahan upang gawing pambansang pag-aari. Idineklara ang relihiyon bilang pribadong bagay na lamang. 

Nagsagawa rin ang Komyun ng isang kautusan upang di barilin ng gobyernong Pranses ang mga kasapi ng Komyun. Sa kautusang ito, lahat ng mga taong mapapatunayang nakikipag-ugnayan sa gobyernong Pranses ay ituturing na bihag o hostages. Ngunit di ito naisagawa. Isang guillotine, o pamarusahang pamugot ng ulo ng nasentensyahan ng kamatayan, ang inilabas ng ika-137 batalyon ng Pambansang Gwardya, at sinunog sa harap ng taumbayan, na ikinasiya ng marami. Isa pang kautusang ipinatupad ng Komyun ang pagtanggal sa lahat ng paaralan ng lahat ng simbolong relihiyoso, litrato, dogma, dasal, at "lahat ng nasa ispero ng indibidwal na budhi". Agad itong ipinatupad.

Upang madurog ang Komyun, nagpasaklolo si Thiers kay Bismark upang gamitin sa Versailles Army ang mga binihag na hukbong Pranses na sumuko sa Sedan at Metz. Kapalit ng 5Bilyong Francs na bayad-pinsala, sumang-ayon si Bismarck. Kaya nilusob na ng hukbo ni Thiers ang Paris.

Umatras ang mga umatakeng tropa ni Thiers sa katimugang Paris nang malagasan sila ng maraming tauhan.

Abril 16, ipinahayag ng Komyun ang pagpapaliban sa lahat ng utang sa loob ng tatlong taon at pagpawi ng interes sa mga ito. Nag-atas din ang Komyun ng pagtatala ng lahat ng mga pabrikang isinara ng mga kapitalista at nagsagawa sila ng plano kung paano ito patatakbuhin ng mga manggagawang dating nagtatrabaho sa mga ito, na kanilang oorganisahin sa mga kooperatibang samahan, at planong pag-oorganisa ng lahat ng kooperatibang ito sa iisang unyon.

Tinanggal ng Komyun ang panggabing trabaho ng mga panadero, pati na mga registration card ng manggagawa, na inisyu ng Ikalawang Imperyo. Itinatag ng Komyun ang walong-oras ng trabaho bawat araw. Binuksan nila ang mga nakasarang pabrika, nagsagawa ng bagong patakaran sa pasahod at kontrata, at nagtayo ng konseho ng manggagawa sa mga pabrika. Binigyan ng tamang pasahod ang mga manggagawang delikado ang trabaho. Tinanggal ang mga multa sa manggagawa na nagkakamali.

Abril 30, inatas ng Komyun ang pagsasara ng mga sanglaan (pawnshops) sa batayang ang mga ito'y pribadong pagsasamantala sa paggawa, na balintuna sa karapatan ng mga manggagawa sa kanilang kasangkapan sa paggawa.

Mayo 10, 1871, nilagdaan ang Treaty of Frankfurt, isang tratadong pangkapayapaan bilang pagwawakas ng Franco-Prussian War.

Mayo 17, 1871 ng gabi, ipinatawag ang pulong ng Central Committee of the Union of Women, upang organisahin ang mga delegadong dadalo sa pagtatayo ng isang “federal chamber of workingwomen”.

Pagkadurog ng Komyun

Mayo 21, 1871, nakapasok ang tropa ng Versailles sa Paris. Ginugol ng French army ang walong araw hanggang Mayo 28 sa pagmasaker sa mga manggagawa, pinagbabaril ang mga sibilyang makita. Ang operasyong iyon ay pinangunahan ni Marchal MacMahon, na sa kalaunan ay naging pangulo ng Pransya. Tatlumpung librong Communards, manggagawa at mga walang armas na sibilyan at mga bata ang pinagpapatay; 38,000 ang ibinilanggo, at 7,000 ang sapilitang ipinatapon sa ibang bansa.

Saan nga ba nagkulang ang mga lumahok sa Komyun ng Paris? Bakit ito nadurog sa loob ng dalawang buwan lamang? Maraming mga ibinigay na rason ang mga nakasaksi noon.

Una, may kakulangan sa paghahanda ang mga manggagawa upang depensahan ang Komyun kung sakaling magkaroon ng paglusob sa lungsod, bagamat may ilang mga barikadang naitayo. Ikalawa, mas inuna nito ang pagtatatag ng mas maayos na hustisya sa buong Paris, imbes na durugin muna ang mga kaaway nito, lalo na ang tropa ni Thiers, upang di na muling makabalik sa kapangyarihan. Dapat ay naglunsad na sila ng opensiba laban sa hukbo ni Thiers na nasa Versailles upang di na ito magkaroon pa ng panahong makabawi. 

Ayon kay Marx, "Ang Komyun ng Paris, sa esensya, ay isang gobyerno ng uring manggagawa. Ang hukbo ng gobyerno ay pinalitan ng armadong mamamayan, ang kapangyarihan ng lehislatibo at ehekutibo ay hinawakan ng mga kinatawan ng manggagawa, na hinalal, may pananagutan at maaaring tanggalin anumang oras, at ang sahod para sa lahat ng opisyal na gawain sa pamahalaan ay kapantay ng sahod ng karaniwang manggagawa."

Para kay Lenin, hindi nasyunalismo kundi internasyunalismo ang ipinakita ng Komyun ng Paris. Ani Lenin, mahalaga ang paghihiwalay ng kaisipang nasyunalismo sa uring manggagawa: "Hayaan nyo ang burgesya sa pananagutan nito sa pambansang humilyasyon - ang tungkulin ng manggagawa ay pakikibaka para sa sosyalistang paglaya ng paggawa." Idinagdag pa ni Lenin, "Ispontanyo ang pagkakatatag ng Komyun. Noong una, ito'y isang kilusang may kalituhan. Ngunit nagkahiwa-hiwalay na ang mga uri sa takbo ng mga pangyayari. At tanging mga manggagawa lamang ang nanatiling matapat sa Komyun hanggang sa huli."

Mga Tampok na Isinagawa ng Komyun 

Ang Komyun ng Paris, bagamat sa loob lamang ng Pransya, ay hindi isang makabayang pakikibaka. Ito'y isang makauring pakikibaka ng manggagawa laban sa burgesya, laban sa kapitalismo, laban sa kapital. Ang Komyun ng Paris ay isang makasaysayang paglaban ng mga manggagawa ng Paris, isang pagsulong tungo sa pandaigdigang rebolusyon ng manggagawa, isang pagtatangkang wasakin ang burgis na makinarya ng gobyerno, at ito rin ang siyang dapat pumalit sa makinarya ng estado.

Ang Komyun ang unang tangka ng proletaryong rebolusyon na wasakin ang burges na makinaryang estado at ito rin ang siyang dapat pumalit sa winasak na makinaryang estado. Ang mga tampok at mahahalagang hakbang na ipinatupad ng Komyun ay ang mga sumusunod:

a. Pagbuwag ng regular na hukbong militar at pagtatayo kapalit nito ng armadong mamamayan.

b. Pagtatakda na ang lahat ng opisyales ay ihahalal subalit maaaring alisin sa pwesto anumang oras.

c. Pagtatanggal ng lahat ng pribilehiyo at pagbawas ng pasahod o alawans sa lahat ng naglilingkod sa estado upang ipantay sa antas ng pasahod sa mga manggagawa.

d. Ang pagwasak sa pulitika’t parlyamentaryo ng burgesya, mula sa isang talking shop ay naging isang working institution, isang institusyon ng paghaharing sabay na gumagampan ng gawaing ehekutibo at lehislatibo.

e. Ang organisasyon ng pambansang pagkakaisa. Itinayo ang mga Komyun hanggang sa antas ng pinakamaliit na komunidad. Isinentralisa ang mga Komyun sa isang sentralisadong kapangyarihan, upang ganap na wasakin ang paglaban ng mga kapitalista at ipatupad ang paglilipat ng pribadong ari-arian — pabrika, mga lupain, at iba pa — sa kamay ng buong bayan.

Mga Aral

Sa pagkadurog ng Komyun, maraming aral ang idinulot nito sa atin:

a. Hindi sapat ang pagkubkob lamang sa mga makinarya ng estado upang gamitin ng mga manggagawa, kundi ang buong estado'y dapat tuluyang wasakin upang di na makabalik pa ang burgesyang pinalitan ng Komyun. Dapat tiyakin ng Komyun kung paano mapoprotektahan nito ang kanyang sarili mula sa kanyang mga kaaway.

b. Kailangan ng maagap na pagdedesisyon kung paanong di na makakabalik at makakaporma pa ang burgesya. Maraming oportunidad ang Komyun para madurog ang mahinang pwersa ng gobyerno sa Versailles, ngunit dahil hindi maagap na nakapagdesisyon dito, sila’y binalikan at agad na dinurog. 

c. Dapat maitaas pa ang kamalayang makauri ng mga manggagawa upang maitayo nila ang sarili nilang lipunan.

d. Ang pag-aalinlangan ng Komyun na tuluyang durugin ang banta ng kaaway ay nagbigay pa ng panahon sa burgesya upang muling maorganisa (regroup), magpalakas ng pwersa, at makipag-kasundo sa mga Prussians. Masyado pang mabait ang mga manggagawa sa mga kapitalista’t burgesya.

e. Kailangan ng Komyun ng isang rebolusyonaryo, sosyalistang partido na magtitiyak ng tagumpay nito hanggang sa transisyon patungong sosyalismo.

f. Dapat kinumpiska agad ng mga manggagawa ang mga bangko, lalo na ang Bank of France, na siyang sentro ng kapitalistang yaman, na siyang ginamit ng kapitalista laban sa Komyun. Dapat isentralisa sa Komyun ang mga bangko upang tustusan ang rebolusyon.

g. Dapat nakagawa ng paraan ang mga manggagawa upang maging alyado ang mga pesante. Dahil ang mga pesante ang ginamit ng burgesya at ng hukbo ni Thiers upang durugin ang Komyun.

Ang Diktadurya ng Proletaryado

Sa karanasan ng Komyun ng Paris hinalaw ni Marx ang teorya ng diktadurya ng proletaryado. Ito ang papalit sa diktadurya ng burgesya o kapitalistang estado. Ang diktadurya ng proletaryado ay isang sosyalistang lipunang pinamu-munuan ng uring manggagawa, o proletaryado. 

Kongklusyon:

Ang Komyun ng Paris ang isa sa pinakadakila at inspiradong yugto sa kasaysayan ng uring manggagawa. Pinalitan ng mga manggagawa ng Paris ang kapitalistang estado ng sarili nilang gobyerno at tinanganan nila ang kapangyarihang ito ng dalawang buwan. Nagsikap ang mga manggagawa ng Pransya, sa kabila ng mga kahirapan, na wakasan na ang mga pagsasamantala at pambubusabos ng lipunan, at maitayo ang isang lipunan sa isang bagong batayan at pamantayan. Ang mga aral nito’y nagtiyak ng tagumpay ng Rebolusyong 1917 sa Rusya na pinangunahan ni V. I. Lenin, at naitayo ang isang Unyon ng Sobyet (konseho) na binubuo ng manggagawa.

Ang dakilang aral ng Komyun ng Paris ay isang malaking hamon sa uring manggagawa sa kasalukuyang panahon. Kailangan natin ng mas mataas na antas ng daigdigang pagkakaisa at mas matalas na kamalayang makauri upang matiyak na maipapanalo natin ang lipunang sosyalismong ating hinahangad para sa ating kagalingan at ng mga susunod pang henerasyon ng manggagawa.

Mga Sanggunian:

(a) The Civil War in France, Marso-Mayo 1871, Karl Marx; (b) Introduction on The Civil War in France, by Frederick Engels, 1891; (c) Lessons of the Paris Commune, Leon Trostky, Pebrero, 1921; (d) History of the Paris Commune, Prosper Olivier Lissagaray, 1876

Dakilang Oktubre - salin ng tula ni Bertolt Brecht

Great October
Dakilang Oktubre

A poem by Bertolt Brecht
Tula ni Bertolt Brecht 
Salin ni Greg Bituin Jr.

For the Twentieth Anniversary of the October Revolution
Para sa Ikadalawampung Anibersaryo ng Rebolusyong Oktubre

O the great October of the working class!
At last stand upright those
So long bent down. O soldiers, who at last
Point their rifles in the right direction!
Those who tilled the land in spring
Did it not for themselves. In summer
They bent down lower still. Still the harvest
Went to the barns of the masters. But October
Saw the bread, at last, in the right hands!

O, ang dakilang Oktubre ng uring manggagawa!
Sa huling kapita-pitagang tindig ng mga
Matatagal nang nakayuko. O, mga kawal, na sa huling
Asinta ng kanilang mga riple sa tamang direksyon!
Yaong mga nagsaka ng lupa noong tagsibol
Ay ginawa iyon hindi para sa sarili. Noong tag-araw
Mas lalo silang yumuko. Gayunpaman ang mga inani'y
Napunta pa rin sa mga kamalig ng mga panginoon. Ngunit nakita
Ng Oktubre ang mga pagkain, sa wakas, sa tamang mga kamay!

            Since then
The world has hope.
The Welsh miner and the Manchurian coolie
And the Pennsylvanian worker, leading a life worse than a dog
And the German, my brother, who
Envies them all
Know, there is
An October.

 Mula noon
Nagkapag-asa ang daigdig
Ang minerong taga-Wales at obrero mula Manchuria
At ang manggagawa sa Penmsylvannia, na namumuhay ng masahol pa sa aso
At ang Aleman, aking kapatid, na
Kinaiinggitan nitong lahat
Ay nalalamang, mayroon ngang
Oktubre.

Even the aeroplanes of the Fascists, which
Fly up attacking him, are seen
By the soldier of the Spanish militia therefore
With less anxiety.

Kahit na ang mga eroplano ng mga Pasista, na
Lumipad upang siya'y salakayin, ay nakita
Ng mga kawal ng milisyang Kastila gayunman
Ng di gaanong nababahala.

But in Moscow, the famous capital
Of all the workers
Moves over the Red Square yearly
The unending march of the victors.
They carry with them the emblems of their factories
Pictures of tractors and bales of wool of textile works.
Also the ears of corn of the grain factories.
Above them their fighter planes
Darken the sky and in front of them
Their regiments and tank squadrons.
On broad, cloth banners
They carry their slogans and
The portraits of their great teacher. The cloth
Is transparent, so that
All this can be seen on both sides.
Narrow, on thick sticks
Flutter the high flags. In the far off streets
When the march comes to a halt
There are lively dances and competitions. Full of joy
Progresses the march, many besides each other, full of joy
But to all oppressors
A Threat.

Ngunit sa Moscow, ang tanyag na kabisera
Ng lahat ng mga manggagawa
Ay taun-taong tumutungo sa Pulang Parisukat
Ang walang katapusang martsa ng mga nagwagi.
Tangan nila ang sagisag ng kanilang pabrika
Mga larawan ng traktora at bigkis ng mga hinabing lana.
Pati na puso ng mais sa mga pabrika ng butil.
Sa ibabaw nila'y ang kanilang eroplanong pandigma
Na nagpadilim sa kalangitan at sa harapan nila'y
Ang kanilang mga talupad at tangke armada.
Nakalantad ang kanilang mga bandilang tela
Habang tangan ang kani-kanilang panawagan at 
Ang larawan ng kanilang dakilang guro. Ang tela'y
Malinaw, upang 
Lahat ng ito'y kita sa lahat ng panig.
Makitid, sa makapal na patpat
Nagwawagayway ang matataas na bandila. Sa malayo
Habang tumigil sumandali ang martsa
May masisiglang sayawan at paligsahan. Puno ng kagalakan
Ngunit sa lahat ng mapagsamantala
Ito'y banta.

O the great October of the working class!

O, ang dakilang Oktubre ng uring manggagawa!