Halina't Itanim ang Binhi ng Aktibismo

HALINA'T ITANIM ANG BINHI NG AKTIBISMO

SA PUSO'T DIWA NG BAWAT ISA

May aktibista dahil may kawalang katarungan. Tutunganga na lang ba tayo kahit inaapi na ang ating mga kababayan at kapatid? O tayo'y kikilos upang sila'y sagipin? Patuloy ang teroristang demolisyon ng tahanan ng mga maralita, patuloy ang mababang pasahod sa mga gumagawa ng yaman ng kapitalista, patuloy ang pagtataboy sa mga vendors na naghahanapbuhay ng marangal, patuloy na nabibilad sa sikat ng araw ang mga napakasisipag na magsasaka ngunit kapos pa rin sa pangangailangan ang kanyang pamilya, patuloy ang pagtataas ng matrikula taun-taon gayong karapatan at hindi negosyo ang edukasyon, patuloy ang pagtaas ng presyo ng gamot at nagpapagamot gayong karapatan ng bawat isa ang kalusugan, dumarami ang mga batang manggagawang dapat ay nasa paaralan habang walang makitang trabaho ang maraming nasa gulang na, at iba pa.

May aktibista dahil may pangangailangang tugunan ang iba't ibang kinakaharap na problema ng mga manggagawa, maralita, kababaihan, kabataan, magsasaka, maliliit na manininda, magniniyog, magtutubo, mangingisda, lumad, at iba pang aping sektor ng ating lipunan.

May aktibista dahil may nagsuri na mali ang sistemang kasalukuyan nating ginagalawan, na mali na may naghaharing iilan habang naghihirap ang higit na nakararami, na mali na umiiral ang kalagayang may mahirap at may mayaman. May aktibista dahil may naniniwalang dapat ipaglaban ang lahat ng ating karapatan, at ang karapatan ay hindi dapat gawing negosyo ng pamahalaan at ng mga kapitalista, tulad ng ating karapatan sa pabahay, pagkain, trabaho, kalusugan, at marami pang karapatang dapat kilalanin at igalang. May aktibista dahil nagdurugo ang ating puso kapag nakikita at nalalaman nating may naaapi at napagsasamantalahan. Hindi natin kayang manahimik at magbingi-bingihan sa bawat hikbi ng ating kapwa mahihirap.

May aktibista dahil may nagresponde sa panawagang kumilos laban sa gobyernong puno ng kurakot, laban sa pamahalaan ng katiwalian, laban sa sistemang mapagsamantala, laban sa mga taong sariling interes lamang ang nais manaig imbes na interes ng higit na nakararami.

May aktibista dahil patuloy na nabubuhay sa kadiliman ang ating bayan. Tungkulin ng bawat aktibistang akayin sa liwanag ang bawat nasa dilim. May aktibista dahil may taong prinsipyado, may makatarungang prinsipyong tinatanganan at ayaw pabayaan sa dilim ang kanyang kapwa. Prinsipyo niya'y makatao at internasyunalismo.

May aktibista dahil naniniwala siyang makakamit lamang ang kapayapaan sa daigdig kung makakamit ang hustisyang panlipunan para sa lahat.

May aktibista dahil hindi siya pasibo o tuod, kundi taong may pakialam sa kanyang kapwa tao. May aktibista dahil naniniwala siya sa pagpapakatao at pakikipagkapwa-tao, at ito'y ninanais niyang umiral sa bawat isa. May aktibista dahil mapagmahal siya sa kalikasan, at ayaw niyang mawasak ang mundong ito ng mga armas-nukleyar at mapamuksang elemento sa daigdig. May aktibista hangga't patuloy na umiiral ang pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon, tulad ng makina, pabrika, hilaw na materyales, at lupa. Naniniwala siya at nakikibaka upang tiyaking maging pag-aari ng lipunan ang mga kasangkapan sa produksyon para sa kapakanan ng lahat, at di ng kakarampot na elitista lamang. May aktibista dahil may patuloy na mangangarap, kahit yaong mga di pa isinisilang ngayon, ng isang lipunang makatao, isang lipunang hindi pinaghaharian ng kapital, isang lipunang may pagkakapantay-pantay, isang lipunang walang uri.

Kung walang aktibista, lagi tayong nasa dilim, at patuloy tayong inaakay ng mga naghaharing uri sa kumunoy ng kahirapan. Patuloy pa ang kadiliman. Nananatiling sakbibi ng lumbay at dusa ang mga gumagawa ng yaman habang nagpapasasa sa yaman ng lipunan ang mga naghaharing iilan. May aktibista dahil naririto tayo. Aktibo, hindi pasibo. May pakialam sa mga nangyayari sa ating kapaligiran, sa ating pamayanan, sa ating bayan, sa lipunang ating ginagalawan.

Yaong mga tumutuligsa sa mga aktibista ay yaong mga naghaharing uri at mga elitistang ayaw itama ang kanilang mga pagkakamali sa kanilang kapwa. Yaong mga ayaw sa mga aktibista ay yaong mga gustong magkamal ng mas malalaking tubo at magpasasa sa pinaghirapan ng iba. Yaong mga tumutuligsa sa mga aktibista'y mga manhid sa hikbi ng masa, o kaya nama'y yaong ligaya na nilang mang-api ng kapwa. Dapat pang hilumin ang mga sugat na nalikha sa kaibuturan ng puso't diwa ng mga mahihirap, mga sugat na likha ng mga elitistang yumuyurak sa kanilang dangal at pagkatao, mga sugat na likha ng mapag-imbot na kapitalistang sistema, mga sugat na kung maghilom man ay mag-iiwan pa rin ng pilat ng nakaraan.

Mga kapwa aktibista, di tayo dapat tumigil hangga't di nagwawagi. Marami pang suliraning dapat tugunan. Ang mga karapatan ay dapat tamasahin ng lahat at di negosyo ng iilan. Patuloy pa ang kurakutan sa kabangyaman ng bayan. Kailangan pa ng mga aktibista para sa pagbabago.

Ang aklat na ito na katipunan ng mga akdang aktibista ay pagtalima sa pangangailangang tipunin ang iba't ibang akdang naglalarawan ng buhay at pakikibaka ng mga tibak (aktibista). Nawa'y makapagbigay ito ng liwanag sa mga pusong inaagiw na sa pag-iimbot, mga matang mapangmata sa maliliit, sa mga tengang laging nagtetengang kawali sa mga daing ng maralita, sa mga nangangakong laging pinapako ang kanilang sumpa pag naupo na sa poder, sa mga walang awa.

Hindi namin aasahang magustuhan nyo ang mga akdang naririto, ngunit pag iyong binasa'y tiyak na inyong malalasahan sa kaibuturan ng inyong puso't isipan ang mga mapagpalayang adhikaing nakaukit sa bawat akda.

Halina't itanim natin ang binhi ng aktibismo sa bawat isa.

Minsan na akong naging manggagawa

MINSAN NA AKONG NAGING MANGGAGAWA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Minsan na akong naging manggagawa. Tatlong taon. Machine operator. Muntik maging pangulo ng unyon. Maganda, masaya bagamat masalimuot ang buhay ko noon bilang manggagawa.

Hindi ako nag-aplay bilang manggagawa. Doon na ako dinala ng tadhana. Paano?

Layas ako noon sa aming bahay. Di mapirmi sa tahanan. Hanggang sa kinuha ako ng aking tiyuhin, ang bunsong kapatid ng aking ama, doon sa kanyang tahanan sa Taytay, Rizal, kasama ang iba ko pang mga pinsan. Ipapasok daw ako ng tiyo sa trabaho niya sa National Panasonic. Naroon na rin at tambak na sa kumpanyang iyon ang mga pinsan kong doon nagtatrabaho.

Hanggang sa mabigyan ako ng pagkakataong makapag-aral ng Radio-TV Technician ng anim na buwan sa JVR Technical Center sa Pasay, na pag-aari ng isang JV Del Rosario, na umano'y imbentor ng Karaoke. Ipinasok ako ng tiyo ko doon nang di nakapagpatuloy sa pag-aaral ang 2 sa 40 estudyante doon, isa ako sa naging kapalit. Tatlong buwan pa lang ako doon nang magdesisyon ang eskwelahang iyon na isa ako sa dalawa kong kaklase na pag-aralin bilang OJT (on-the-job-training) ng anim na buwan sa Japan.

Syempre, laking tuwa ko naman. Biro nyo, makakapunta ako ng Japan, at mananatili ako doon ng anim na buwan. Lima kaming pinadala doon, at ginamit naming papeles ng pag-entry ay bilang manggagawa daw ng kumpanyang EEI (Elevator and Excavators Inc.). Dumating kami sa Hanamaki City, sa lalawigan ng Iwate sa Japan noong Hulyo 1988, at nakabalik dito sa Pilipinas nang Enero 1989.

Ilang araw lamang ay tinawagan na ako ng kumpanyang PECCO (Precision Engineered Components Corporation) sa Alabang, Muntinlupa. Isa itong kumpanyang pinamamahalaan ng Pilipino at Hapon. Nagsimula akong magtrabaho bilang machine operator noong Pebrero 1989. Probationary ako ng anim na buwan, at tumagal nang tatlong taon, nagpasyang umalis upang mag-aral muli, kaya nag-resign ako noong Pebrero 1992.

Hindi makikita sa labas ang aming kumpanya, dahil kailangan muna naming pumasok sa tarangkahan ng isa pang kumpanya, ang Kawasaki, bago makapasok sa aming kumpanya. Bilang manggagawa, itinalaga ako sa Metal Press Department kung saan ang mga metal na rolyo ang ipinapasok namin sa makina. Ipapasok namin sa molde na nakasalpak sa AIDA Press Machine para butasan, hatiin ang bawat rolyo sa isang sukat, at imolde upang maging isang pyesa ng floppy disk ng computer. May produktong dadaan sa maraming kamay at makina, tulad ng rotor, stator, at iba pa. Nariyan din ang tinatawag naming C-Guide, na siyang pinakaplato ng floppy disk ng computer, at dumaan ng manwal sa kamay ng pitong manggagawa at pitong makina. May mga pyesang ginawa ng manwal at may automatic.Matapos mamolde ang mga ito’y huhugasan ng tatlong beses sa kumukulong freon upang matanggal ang langis. Ang mga nagawang produkto ay lilihahin sa kabilang departamento upang luminis at di makasugat ang mga kanto ng produkto. At sa iba namang departamento ay pagsasama-samahin at isasalpak ang maliliit na pyesa upang maging floppy disk. Ito naman ang idedeliber sa ibang kumpanya.

Marami akong natutunan sa kumpanya lalo na sa usapin ng pagka-episyente sa trabaho. Isa na rito ang 5 S (seiri - kasinupan; seiton - kaayusan; seiso - kalinisan; seiketsu - pamantayan; at sitsuke - disiplina) na pumapatungkol sa kasinupan sa pagtatrabaho sa kumpanya.

Praktis na namin sa kumpanya ang mag-ehersisyo muna tuwing umaga bago magsimula ang trabaho, pagkatapos noon ay pag-awit ng Lupang Hinirang, at pagtatalumpati ng empleyadong nakatalaga para sa araw na iyon. Isa ako sa nakagamit ng pagtatalumpating iyon upang maupakan ang kantina ng pabrika kung saan may mga nagkasakit na ang tiyan dahil sa kinain ng kasama naming empleyado habang nasa night shift kaming pagtatrabaho. Nagustuhan ng ilan kong katrabaho ang ingles kong speech. Kaya isang kamanggagawang babae, na naging crush ko rin, ang laging nagpapagawa sa akin ng speech o essay para maipasa niya sa school bilang working student. Lagi ko namang pinauunlakan, syempre, dahil akala mo'y diyosa ng kagandahan ang humihiling sa akin na di ko matanggihan.

Nagkaroon din ako ng gawad mula sa kumpanya. May proyekto kasi ang kumpanya na magpasa ang sinumang empleyado ng kanilang ideya upang mapahusay, mapaganda at mapabilis ang trabaho. Kumbaga, parte iyon ng kanilang programa para sa produktibidad. Isa ako sa palaging nagsusumite ng aking mga ideya sa kumpanya. Pansampu ako sa sampung nagawaran ng parangal, isang plake ng pagkilala ang aking natanggap.

Isa sa pinakamatingkad na karanasan ko sa kumpanya ang muntikan ko nang pagtakbo bilang pangulo ng unyon. Nalaman ng aking tiyo na tatakbo ako dahil sa mga ipinasok niyang tao na nagsumbong sa kanya. Ang tiyo ko, na bunsong kapatid ni ama, ang assistant general manager sa kapatid na kumpanya ng pinasukan ko. Kaya sa bispiras ng last day ng pagpa-file ko ng candidacy bilang pangulo ng unyon, kinontak ako ng tiyo ko para pag-usapan ito. Dinala niya ako, kasama ng isa kong kamanggagawa, sa isang restoran at sa isang beerhouse. Nilasing ako. Binigyan ng babaeng kapartner, ngunit hanggang tsansing na lang ako dahil bukod sa antok na'y lasing pa. Sa bahay na ng tiyo ko ako nakatulog, kung saan naroon din ang iba ko pang pinsan na nagtatrabaho sa sister-company ng kumpanyang pinapasukan ko. Sa madaling salita, di na ako nakaabot kinabukasan sa deadline na alas-tres ng hapon, dahil ala-una na ng hapon ako nagising. At tiyak hindi na rin ako aabot dahil sa layo, Taytay, Rizal hanggang sa Alabang, Muntinlupa, bukod pa sa matindi ang hangover ko. Ang aking ikalawang pangulo (bise), na nakapag-file ng candidacy, ang tumakbo at nanalong pangulo ng unyon.

Ang mali ko doon, hindi muna ako nagtala sa candidacy form para kung sakali mang wala ako sa aktwal na pagpa-file, yung kapartido ko na ang maghahain ng aking kandidatura.

Ipinasa ko ang aking resignation paper matapos ang tatlong taon. Ang petsa kung kailan ako nagsimula ang petsa ng aking pagre-resign. Umalis ako ng trabaho dahil nais kong pasukin pa ang ibang larangan. Nagbalik ako sa pag-aaral sa kolehiyo.

Habang tangan ang mga karanasan bilang manggagawa, naging kasapi ako sa pahayagang pangkampus at nagsulat hinggil sa pakikibaka ng mga manggagawa. Dahil pag-graduate namin, tiyak na karamihan sa amin ay magiging manggagawa rin, o empleyado. Hanggang sa maging aktibo ako sa isang aktibistang organisasyon at mahalal na isa sa mga lider nito sa rehiyon ng Kalakhang Maynila at lalawigan ng Rizal.

Dito'y ipinagmamalaki kong isa ako sa mga naging aktibista at mulat na manggagawang naging editor ng pahayagang pangkampus. Sa kalaunan ay naging manunulat ako ng mga publikasyong pangmanggagawa, ang magasing Tambuli at ang pahayagang Obrero.

Sampaloc, Maynila

10 Oktubre 2008

Ang Pagsagip ng Punong Gumamela sa Aking Kapatid

ANG PAGSAGIP NG PUNONG GUMAMELA SA AKING KAPATID

ni Gregorio V. Bituin Jr.

May mga nagtatanong. Paano daw ba ako napasali sa mga samahang makakalikasan?

Naging marubdob ang hangarin kong pangalagaan ang kalikasan at maging aktibo sa gawaing ito dahil sa isang karanasang nagbigay-aral sa akin upang pangalagaan ko ang kalikasan, kumilos, maging bahagi, at maging aktibo sa mga samahang may adbokasya sa kalikasan.

Mahilig sa halaman ang aking ina. Kaya nga nuong bata pa kami, pulos mga halamang nakalagay sa paso, o sa malalaking lata ng biskwit at gatas, ang makikita sa labas ng bahay, sa mismong bangketa, bukod pa sa may tanim din kaming puno ng gumamela sa bangketa sa loob ng isang kwadradong sementadong pilapil na may apat na talampakan ang haba habang isang talampakan ang luwang. Paglabas ng pinto ay makikita agad ang sari-saring halaman, may orchids din. Lagi itong dinidiligan ni Inay tuwing umaga, at kadalasang ako ang kanyang inuutusang magdilig ng halaman.

Isa kami sa mga nakatirang may mga halamang tanim sa parteng iyon ng Balic-Balic sa Lungsod ng Maynila, habang karamihan ay wala. Lumaki ako sa isang lugar na ang kalikasan ay palibot ng gusali, pader, semento at aspaltadong kalsada, at madalas ang pagbaha kapag umuulan. Masikip na syudad dahil puno ng iba't ibang uri ng tao. May basketball court din sa kalsada. Kaya masarap balikang ang tulad kong lumaki sa sementadong mundo ay pinalaki ng aming inang may pagmamahal sa paghahalaman at sa kalikasan.

Nang minsang bumaha hanggang hita sa amin dahil sa bagyo, lubog ang mga kalsada, tinangay ang ilang halaman. Pinahanap sa akin ng nanay ko yung ilang orchids kung natangay na ng tuluyan ng baha. Nadampot ko naman, ngunit kulang ng isa. Nakita ko sa mata ng aking ina ang paghihinayang.

Ang aking ina ang tinuturing kong una kong guro sa kalikasan. Bata pa lang ako'y pinagdidilig na niya ako ng kanyang mga tanim. Hanggang isang araw, umalis ang aking mga magulang at may pinuntahan. Boboto raw sila. Kaya ako ang pinagbantay nila sa aking bunso pa noong kapatid - si Vergel, panglima sa magkakapatid, dahil di pa naipapanganak noon si Ian, na siyang aming bunso ngayon. Siyam na taon ang agwat nila ni Vergel.

Bakasyon noon at kung matatandaan ko pa, magi-Grade 6 na ako sa pasukan. Sa ikalawang palapag ng aming bahay ay nakatulog kaming magkapatid. Ngunit nagising siya't sa kalikutan, ang tatlong taong gulang pa lang na kapatid ko ay nahulog mula sa ikalawang palapag ng aming bahay.

Di ko naman akalaing makalulusot siya sa bintana dahil may mga nakaharang doong kahoy na uno por dos o kaya'y dos por dos na nakapakong pahalang sa apat na bintanang bakal na may salamin.

Nagising akong ikinwento na lang sa akin ng aking ina ang nangyari. Nanikip ang aking dibdib. Di ko alam ang aking gagawin. Pakiramdam ko ay patay na ang aking kapatid. Nanginginig akong bumaba ng bahay at lumabas.

Maya-maya ay nakita ko ang aking ama, tangan sa kamay ang aking kapatid, galing sila ng tindahan. Ayon sa kwento ng aking ama, nagsisigawan ang mga tao sa labas na mahuhulog ang bata. Di nila naagapang sagipin si Vergel, hanggang sa mahulog sa bintana. Una raw ang ulo, ngunit mabuti na lamang at sinalo siya ng punong gumamela, kaya pagbagsak niya sa lupa ay una ang paa.

Mabuti na lamang. Mabuti na lang.

Kung wala ang gumamelang iyon, at ang mga tanim na halaman ng aking ina, tiyak na sa sementadong bangketa ang lagpak ni Vergel, at sakali mang nabuhay pa siya ay tiyak na baldado siya, at sa kalaunan ay mahirapan lamang siya.

Salamat at sinalo siya ng punong gumamela, ang kanyang tagapagligtas. Ilang araw o linggo lamang makalipas ang pangyayaring iyon ay unti-unti nang bumagsak ang punong gumamela at namatay. Tila ba ipinalit ng punong gumamela ang kanyang buhay sa buhay ng aking kapatid na si Vergel. Salamat, salamat sa inaalagaang mga halaman ni Inay. Sinagip nito si Vergel mula sa maagang kamatayan.

Pag naaalala ko ang pangyayaring iyon, naaalala ko ang pagmamahal ng aming ina. Hindi akalain ni Inay na ang kanyang pag-aalaga ng iba't ibang halaman sa labas ng bahay ay malaki pala ang maitutulong upang magligtas ng buhay. Kaya napamahal na rin sa akin ang paghahalaman at inunawa ko ang kalikasan, bagamat laking lungsod ako, lumaking pulos aspaltado't sementado ang kapaligiran, bagamat bihira akong magtanim.

Wala na ang punong gumamelang iyon sa aming bahay, habang si Vergel naman ay nakapagtapos na sa kolehiyo at may sarili nang pamilya. Ngunit ang pangyayaring iyon ay di na nawala sa alaala ng sinuman sa aming pamilya, at iyon ang itinuturing kong unang dahilan ng pagyakap ko sa usaping pangkalikasan.

Kalabisan mang sabihin, ngunit pag nakakakita ako ng punong gumamela ngayon, ay hindi ko maiwasang sabihin sa hangin, "Salamat", na marahil ay ihihihip naman ng hangin sa punong gumamelang namumula sa bulaklak.

Maraming salamat sa aking butihing ina na nagsesermon lagi sa akin na magdilig ng halaman. Ang kanya palang mga sermon ay makabubuti sa aming mga magkakapatid, at nakapagligtas pa ng buhay.

Kaya kung napakaaktibo ko sa iba't ibang isyung may kaugnayan sa kalikasan, ito'y dahil isa na itong commitment at pasasalamat sa buhay, di lang ng aking kapatid, kundi sa buhay ng ating kapwa.

Tangina, Di Puta si Ina!

TANGINA, DI PUTA SI INA!

ni Greg Bituin Jr.

"Putang ina mo!" Malutong itong sinabi sa akin ng isang siga sa aming lugar sa Balic-Balic, nang magkabalyahan kami sa aming laro ng basketball. Agad nagpanting ang tainga ko sa sinabi niya at muntik na kaming mag-upakan. Buti na lang at kami'y inawat. Biro mo, sasabihin niyang puta ang ina ko, gayong hindi naman nagputa si ina para buhayin kaming anim na magkakapatid. "Tangna. Di puta si ina!" Halos ganito ang pagkakasabi ko sa kanya sapul nang mangyari ito ilang taon na ang nakararaan (nasa high school pa ako noon).

Nagmumura ang isang tao sa maraming kadahilanan: May kagalit o kaaway, nagagalit sa nangyayari sa kanya, sa kanyang kapaligiran o sa lipunang ginagalawan, naiinis siya sa sarili o kaya'y nabuburyong. Pero bakit idinadamay ang ating ina sa pagmumura? Di ba pwedeng dehins kasama si ermat? Di ba pwedeng "gago" o "tarantado" na lamang? O kaya'y "salot"? O "hayop"?

Sa malalimang pagsusuri, kung isinasama sa pagmumura ang ating ina, ito'y dahil ipinapakita lamang na sadyang malaki ang impluwensya ng ina sa pagpapalaki ng anak, dahil ang ina ang siyang tagapag-alaga, tagapagpakain, tagahubog ng ugali at unang guro ng bata. At karaniwang pananaw na kung ano ang ugali ng anak, ito'y dahil sa ina. Dahil kung masama o bastos ang ugali ng anak, ito'y dahil "puta" ang ina, o kaya'y masamang babae.

Saan ba nagmula ang "putang ina"? May isang teorya ang mga matatanda. Noong bago mag-WWII, hindi pa uso ang "putang ina". Mas uso pa raw noon ang "imbi", "sukab", "lilo", o "tampalasan". At karaniwan, nakapatungkol lamang ito sa indibidwal na tao na kagalit ng nagmura. Nagmula lang daw ang "putang ina" noong may base militar pa ng mga Kano sa Subic at Clark.

At dahil umano karamihan ng mga batang iniwan ng kanilang amang Kano ay naging marahas (dahil broken family) o nakagawa ng krimen, ang bintang agad ng iba'y dahil "puta" ang ina, kaya't walang naiturong magaling sa anak. Dito umano nag-umpisa ang pagmumura ng "putang ina" (sa Ingles, ito'y "mother fucker"; ang "anak ng puta" naman ay "son of a bitch").

Mula "putang ina" ay napaikli pa ito sa "tangina". Sa ngayon, maaari itong ihilera ng mga linggwista bilang bahagi ng salitang kanto (pabalbal o slang), tulad ng bog-tsi, semplang, ermat, utol, syota, nenok, boga, timbog, hoyo, dedo, at yosi.

Palasak na ang pagmumurang ito sa kulturang Pilipino na kahit sa sine ay mapapakinggan mo, at mababasa sa ilang mga nobela, sanaysay at maikling kwento. Minsan, naging pagbati na rin ito. "Tangina, pare, ang ganda ng tsiks." Ang "putang ina" ay naging pampalit sa "wow". Naging tatak na rin ito ng kamachohan.

Si ina. Babae. Doon tayo sa kanya nanggaling. Nagtataka nga ako kung bakit wala pa akong narinig na lider-kababaihan na nagpo-protesta hinggil sa pagmumurang ito, gayong babae ang pinatutungkulan nito.

Sa kasalukuyan, ang "putang ina" ay pumaimbulog na rin mula personal patungong pulitikal. "Putang inang VAT 'yan. Putang ina, pataas ng pataas ang presyo ng mga bilihin, pero kami, limang kahig, isang tuka pa rin. Putang inang gobyerno ni Arroyo!"

Tangina, mawawala lang siguro ang pagmumurang ito pag nabago ang lipunan. Pag nabago na ang kultura ng pagtingin sa ating mga ina. Pag nagbago na ang pagtingin sa kababaihan. Pag wala nang kapitalistang mang-aapi ng manggagawa. Pag wala nang teroristang mandedemolis ng bahay ng maralita at paninda ng vendors. Pag hindi na nagtatayugan ang presyo ng pangunahing mga bilihin.

Pero habang kapitalismo pa ang sistema ng lipunan, palagay ko, patuloy pa ring may magmumura ng "putang ina".

Pero kung ako ang tatanungin, hindi ko na idadamay si ina, o sinumang ina, sa pagmumura.

Dahil ang pwede kong sabihin, lalo na sa mga kapitalista at gobyernong pahirap sa masa, sila'y mga "imbi", "sukab", "lilo", o "tampalasan".

- Unang nalathala sa pahayagang Obrero, Blg. 21, Mayo 2005, p.11 at nalathala rin sa librong "BIYAHENG BALIC-BALIC: Apoy at Ligalig ng Isang Lagalag ng Maynila" ng may-akda

SA DAKONG SILANGAN: Aktibismo sa Tulang Epiko ng Makatang Jose Corazon de Jesus

SA DAKONG SILANGAN: Aktibismo sa Tulang Epiko ng Makatang Jose Corazon de Jesus

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nalathala sa pahayagang Obrero, Blg. 20, Pebrero 2005, pahina 11

Sa matagal-tagal na panahong pananaliksik at pagbabasa ng aklat sa panitikan, nabasa ko ang isang tulang epikong mas matindi pa sa Ibong Adarna, at maaari ritong pumalit bilang pangunahing tulang epikong dapat mabasa ng mga estudyante sa high school. Ito ang Sa Dakong Silangan ni Jose Corazon de Jesus (na kilala ring Huseng Batute), kinikilalang hari ng balagtasan nuong kanyang kapanahunan. Ngunit ang epikong ito'y bihirang makita sa bilihan ng aklat o kaya'y masaliksik sa mga aklatan, di tulad ng Ibong Adarna ta taun-taon yata't nalalathala. Kung ating mapapansin, maraming mga mahahalagang sinulat ang ating mga kababayang makata't manunulat na magpahanggang ngayon ay tinatalakay sa high school. Dalawa rito ay tulang epiko habang ang dalawa naman ay ang mga sikat na nobela ni Jose Rizal.

Natatandaan ko pa noong ako'y nag-aaral ng high school, ang binabasa ng mga mag-aaral at tinatalakay sa unang taon ay ang Ibong Adarna ng isang di nagpakilalang makata (Pinagtyagaan kong hanapin sa mga aklatan kung sino ang may-akda ng Ibong Adarna, ngunit di ko ito natatagpuan); sa ikalawang taon ay Florante at Laura ni Gat Francisco Balagtas; sa ikatlong taon ay Noli Me Tangere ni Gat Jose Rizal; at sa ikaapat na taon ay El Filibusterismo na sinulat din ni Rizal. Nagtanung-tanong ako sa ilang kakilala kung ganito pa rin ba ngayon. Ang sabi ng isa'y oo. Maliban sa Ibong Adarna, pulitikal ang Noli Me Tangere, habang ang Florante at Laura naman ay isang alegorya ng kalagayan ng Pilipinas sa ilalim ng mananakop na dayuhan.

Ang Sa Dakong Silangan ay nalathalang kasama ng iba pang tula ni De Jesus sa aklat na Bayan Ko, na pawang koleksyon ng kanyang mga tulang pulitikal, mula pahina 118 hanggang 181. Hindi ito tulad ng Ibong Adarna at Florante at Laura na hiwalay na nakalathala bilang isang libro. Dagdag pa rito, mas mahaba ng kaunti ang Sa Dakong Silangan na may 443 saknong (1,772 taludtod) kaysa buong Florante na 427 saknong (1,708), kabilang na ang mismong Florante at Laura na may 399 saknong (1,596 taludtod), Kay Selya na may 22 saknong (88 taludtod), at Sa Babasa Nito na may 6 na saknong (24 taludtod). Mas mahaba naman ng halos apat na ulit ang Ibong Adarna na may 1,718 saknong (6,872 taludtod) kaysa Sa Dakong Silangan, na tumalakay sa "buhay na pinagdaanan ng Haring Pilipo at Reyna Malaya sa maalamat na mga Pulong Ginto". Tulad ng Florante at Laura, ang Sa Dakong Silangan ay binubuo rin ng labingdalawang pantig bawat taludtod, at may sesura o hati sa gitna o ikaanim na pantig.

Sa nilalaman, mas maganda ang Sa Dakong Silangan kaysa Ibong Adarna. Naganap ang mga tagpo sa panahon ng mga hari't reyna, tulad din ng Florante at Laura at Ibong Adarna. Makikita agad sa tulang pasalaysay na Sa Dakong Silangan ang pulitika nito, aktibismo at diwang mapagpalaya. Kung ang Ibong Adarna ay paghahanap sa mahiwagang ibon sa Bundok ng Tabor na ang awitin ay lunas sa haring maysakit, ang Sa Dakong Silangan naman ay paghahanap ng kalayaan ng bayan na kinakatawan ng nawawalang si Reyna Malaya. Kaya hindi dapat maitago at amagin na lang sa aklatan ang mahalagang tulang epikong ito. Dapat mabasa ng mga estudyante't kabataan ang Sa Dakong Silangan, mapag-aralan at mapag-isipan ang mensahe nito.

Sa mga mapag-aral at mapagmahal sa panitikang Pilipino, kung di pa ninyo nababasa ang Sa Dakong Silangan ng makatang Huseng Batute, basahin ninyo ito't pagnilayan. At kung maaari, magtulungan tayong gawin ang mga sumusunod: (a) Ikampanya natin sa Kagawaran ng Edukasyon na unahing pag-aralan ang Sa Dakong Silangan kaysa Ibong Adarna, o kaya'y palitan na ng Sa Dakong Silangan ang Ibong Adarna; (b) Kausapin ang mga kilalang guro at prinsipal ng paaralan upang ituro sa kanilang mga mag-aaral ang Sa Dakong Silangan; (c) Maghanap ng magsusuportang pinansyal sa pagsasalibro ng Sa Dakong Silangan para sa mga mag-aaral sa unang taon sa hayskul upang ito'y lumaganap; (d) Kung kinakailangan, ikampanya ito sa Kongreso na magkaroon ng panukalang batas na palitan na ng Sa Dakong Silangan ang Ibong Adarna sa mga paaralan.

Tunghayan natin ang ilan sa mga napili kong makamasang saknong ng Sa Dakong Silangan:

Saknong 270:

Nahan ka, bayan ko? - anang sawing Reyna

Kailan pa kaya kita makikita?

Ang kalayaan ko'y di mo makukuha

Kung hindi sa dugo at pakikibaka!

Saknong 271:

Sa pader na ito ay walang panaghoy

Na maaari pang langit ang tumugon;

Ang aliping bayan kapag di nagbangon

Lalong yuyurakan sa habang panahon!

Saknong 326:

Itong bayan pala kung api-apihan

Ay humahanap din ng sikat ng araw,.

At ang lahi palang walang kalayaan,

Sa dulo ng tabak humahanap niyan.

Saknong 368:

Samantalang sila'y nagbabatian

Ang lahat ng kampon ay di magkamayaw,

Kaysa nga palang makita't mamasda

Ang layang nawala at saka nakamtan!

Narito ang dalawang huling saknong ng Sa Dakong Silangan na siyang habilin ng makatang Jose Corazon de Jesus sa mga kabataan ngayon at sa mga susunod pang henerasyon:

Saknong 442:

Ikaw, kabataang tila nalilinlang

Ay magbalikwas ka sa kinahihigan,

Bayang walang laya'y huwag pabayaang

Ubusin ng mga anay na dayuhan.

Saknong 443:

Ang dakong silangang kinamulatan mo

Maulap ang langit at sakop ng dayo,

Kunin mo ang sulo ng bayani ninyo't

Siyang ipananglaw sa lahat ng dako.

“Bakit Sosyalismo?” ni Albert Einstein

“Bakit Sosyalismo?” ni Albert Einstein

Tinagalog ni Gregorio V. Bituin Jr.

Si Albert Einstein, isang kilalang aghamanon (scientist) sa buong mundo, ang siyang nahirang ng prestihiyosong Time magazine bilang “Person of the Century” noong Disyembre 1999.

Ipinanganak si Einstein noong 1879 sa Ulm, Germany. Nagtapos siya noong 1900 sa Swiss Federal Institute of Technology na may degree sa pagtuturo ng matematika at pisika. Noong 1905, lumabas ang kanyang unang tesis, ang Special Theory of Relativity, at ang kanyang pangalawang tesis, ang General Theory of Relativity, ay lumabas naman noong 1915. Noong 1921, napagwagian niya ang Nobel Prize sa Physics. Nalathala naman noong 1929 ang kanyang Unified Field Theory. Si Einstein ay may dalawang anak kay Mileva Maric, isa ring physicist.

Ang kanyang E=mc2 (energy equals mass times the square of the speed of light) ang itinuturing na pinakasikat na theorem sa larangan ng matematika’t agham at pangalawa lamang dito ang Phytagorean theorem.

Nang si Hitler ay napasakapangyarihan noong 1933, umalis si Einstein sa Germany, tumungo sa England, at sa United States kung saan doon na siya naglagi. Sinulatan niya noong 1939 si US President Roosevelt upang unahan ang Germany sa paggawa ng atomic bomb, bagamat hindi siya napasali sa research team na itinalaga para rito.

Noong 1937, napasali si Einstein sa mga grupong makakaliwa. Lantaran siyang nagsalita laban sa kapitalismo at sa konsentrasyon ng kapangyarihan sa iilan, at idiniin ang pangangailangan ng rebolusyonaryong pagpapatalsik ng kapitalismong sistema. Sinulat niya noong 1949 ang “Why Socialism?”, at nalathala sa Monthly Review sa US, kung saan ipinaliwanag niyang ang tanging paraan para sa sangkatauhan na malunasan ang salot na dulot ng kapitalismo ay ang pagyakap sa sosyalismo. Noong 1955, namatay siya sa Princeton Hospital sa New Jersey.

Narito ang salin mula sa Ingles ng “Why Socialism?” ni Einstein.



Nararapat ba na ang isang hindi naman eksperto sa mga isyung pang-ekonomya at panlipunan ay magpahayag ng kanyang mga palagay hinggil sa sosyalismo? Naniniwala ako pagkat maraming dahilan.

Unahin muna nating unawain ang katanungan mula sa punto de-bista ng kaalamang siyentipiko. Maaaring makitang walang esensyal na pagkakaiba sa pamamaraan sa pagitan ng astronomya at ekonomiko: ang pagtatangka ng mga aghamanon sa nasabing mga larangan na makadiskubre ng mga batas na katanggap-tanggap sa nakararami para sa limitadong grupo ng penomena upang ang kasalimuotan ng mga kaalamang ito ay mas madaling maunawaan. Pero sa reyalidad, may mga pagkakaiba ang mga pamamaraang ito. Ang pagkakadiskubre ng mga pangkalahatang batas sa ekonomiko ay naging mahirap dahil sa kalagayang makikita sa penomenang ekonomiko na kadalasang naaapektuhan ng maraming salik na mahirap pahalagahan ng magkahiwalay. Dagdag pa rito, ang mga karanasang natipon nang magsimula ang tinatawag na sibilisadong panahon ng kasaysayan ng tao – na siyang alam ng marami – ay naimpluwensiyahan ng malaki at natakdaan ng mga kadahilanang kung saan ay eksklusibo ang kalikasan ng ekonomiko. Halimbawa, karamihan ng mga mayor na estado sa kasaysayan ay nagmula sa pananakop. Itinalaga ng mga mananakop ang kanilang mga sarili, ayon sa batas at ekonomya, bilang mga probilehiyong uri sa bansang kanilang sinakop. Inagaw nila para sa kanilang sarili ang pagmomonopolyo ng pag-aari ng lupain at itinalaga ang kaparian mula sa kanilang antas. Ginawa ng kaparian, na siyang may kontrol ng edukasyon, na maging permanenteng institusyon ang pagkakahati sa uri at lumikha ng mga sistema ng kagandahang-asal kung saan ang mga kaasalang panlipunan ng mga tao, na karamiha’y di nakakaunawa, ay ginagabayan.

Ngunit ang pangkaraniwang tradisyon, masasabi ko, ay sa pangnakaraan; ni hindi natin tunay na napangibabawan ang tinatawag ni Thorstein Veblen na “baitang ng paninila” ng kaunlarang pantao. Ang napupuna nating pang-ekonomyang katotohanan ay kasama sa baitang na iyon at kahit na ang gayong mga batas na ating nahango roon ay hindi aplikable sa ibang baitang. Yayamang ang tunay na layunin ng sosyalismo ay ang tiyak na pananaig at pag-abante lampas sa baitang ng paninila ng kaunlarang pantao, ang agham-pang-ekonomya sa kasalukuyang kalagayan ay makapagpapaunawa kahit kaunti hinggil sa sosyalistang lipunan sa hinaharap.

Ikalawa, ang sosyalismo ay nakadirekta patungo sa panlipunan-pang-etikang layunin. Subalit ang agham ay di-makalilikha ng mga layunin, at munti man, iturong paunti-unti sa mga tao; ang agham sa kabuuan ay makapagbibigay ng mga paraan kung saan makakamit ang isang tiyak na layunin. Ngunit ang mga layuning ito ay inanak ng mga personalidad na may matayog at moral na hangarin at – kung ang mga layuning ito ay di inianak na patay, ngunit masigla at malusog – ay ginagamit at dinadala ng mga taong kahit papaano’y nauunawaan ang mabagal na ebolusyon ng lipunan.

Sa ganitong mga dahilan, dapat na nakabantay tayo na hindi maliitin ang agham at mga syentipikong pamamaraan kung ito’y mga katanungang nahihinggil sa suliraning pantao; at hindi natin dapat akalain na ang mga dalubhasa lamang ang may karapatang magsalita hinggil sa mga katanungang nakakaapekto sa pagkakaorganisa ng lipunan. Maraming tinig ang naninindigan hanggang ngayon na ang lipunan ng tao ay nagdaraan sa isang krisis, na ang istabilidad nito ay lubhang nasisira. Katangian ng isang sitwasyon na ang mga indibidwal ay nakararamdam ng pagwawalang-bahala o kaya’y salungat sa grupo, maliit man o malaki, kung saan sila kabilang. Para ilarawan ang ibig kong sabihin, pabayaan n’yong iulat ko ang isang personal na karanasan. Nito lamang nakaraan, tinalakay ko sa isang matalino at napakaayos na tao ang banta ng isa na namang digmaan, na sa aking palagay ay seryosong magsasapanganib sa sangkatauhan, at sinabi ko na tanging ang isang supranasyunal na organisasyon ang magbibigay-proteksyon laban sa panganib na yaon. Gayunman, ang aking panauhin, na napakamahinahon at presko, ay nagwika, “Bakit ba labang-laban ka sa pagkawala ng buong sangkatauhan?”

Alam kong sa nagdaang wala pang isang siglo, walang sinuman ang makapagsasalita ng ganito. Ito’y pahayag ng isang taong nagsikap ng walang pag-asang matamo ang isang balanse sa kanyang sarili at sa malaki ma’t maliit ay nawalan ng pag-asang magtagumpay. Ito ay pagpapahayag ng isang masakit na pamamanglaw at pag-iisa kung saan maraming tao ang nagsasakripisyo ngayon. Ano ang dahilan? May daan ba para makawala rito?

Napakadaling sabihin ang gayong mga tanong, ngunit mahirap sagutin ng may anumang antas ng katiyakan. Gayunma’y susubukan ko, sa abot ng aking makakaya, bagamat gising na gising ako sa katotohanang ang ating mga damdamin at pagsisikap ay kadalasang kabaligtaran at madilim at hindi ito maipahahayag sa madali at payak na mga pormula.

Ang tao, sa isa at magkasabay na panahon, ay mapag-isang nilalang at mapaghalubilong nilalang. Bilang mapag-isang nilalang, tinatangka niyang protektahan ang kanyang buhay pati na rin ang pinakamalalapit sa kanya, upang mabigyang-kasiyahan ang kanyang pansariling hangarin, at upang mapaunlad ang kanyang likas na abilidad. Bilang mapaghalubilong nilalang, ninanais niyang magkaroon ng pagkilala at pagtingin ang kanyang kapwa tao, makasali sa kanilang kasiyahan, aluin sa kanilang kalungkutan, at mapaunlad ang kanilang kalagayan sa buhay. Ang mga eksistensya lang nito’y pabagu-bago, kadalasang ang pagkakaiba-iba ng pagpupunyagi ang nagpapaliwanag sa natatanging panauhan ng isang tao, at ang kanilang ispesipikong kumbinasyon ang nagpapasiya kung gaano kahaba makakamit ng isang indibidwal ang panloob na balanse at makapag-ambag sa kagalingan ng lipunan. At maaaring ang relatibong kalakasan ng dalawang silakbong ito, sa prinsipal, ay ipinirmi ng mana. Pero ang personalidad na tuluyang lumabas ay hinubog ng kapaligiran kung saan nakita ng tao ang kanyang sarili habang siya’y umuunlad, sa kayarian ng lipunang kinalakhan niya, sa tradisyon ng lipunang yaon, at sa kanyang pagtatasa sa mga tanging tipo ng asal. Ang baliwag na kaisipang “lipunan” ay nangangahulugan sa isang indibidwal bilang kabuuan ng kanyang tuwiran at di-tuwirang relasyon sa kanyang mga kapanahon at sa mga tao ng naunang salinlahi. Ang indibidwal ay nakakapag-isip, nakararamdam, nagpupunyagi, at nakagagawa ng sarili; pero kadalasa’y nakadepende siya sa lipunan – ang kanyang pangkatawan, pangkaisipan, at pandamdaming kapanatilihan – na imposibleng maisip siya’t maunawaan ng labas sa balangkas ng lipunan. Ang “lipunan” ang nagbibigay sa tao ng pagkain, tahanan, gamit sa paggawa, wika, hubog ng kaisipan, at halos lahat ng nilalaman ng kaisipan; ang kanyang buhay ay naging ganap sa pamamagitan ng paggawa at mga nagawa ng milyun-milyong tao noon at ngayon na pawang natatago sa maliit na salitang “lipunan”. Kung gayon, isang katibayan na ang panananganan ng isang indibidwal sa lipunan ay isang likas na katotohanang hindi maaalis – katulad ng kaso ng mga langgam at bubuyog. Gayunman, habang ang kabuuang pamamaraan ng buhay ng mga langgam at bubuyog ay nakapirmi na sa mga maliliit na detalye sa pamamagitan ng maigting at katutubong simbuyo, ang panlipunang disenyo at rela-relasyon ng mga tao ay paiba-iba at madaling mabago. Ang memorya, ang kakayahang magkumbina, ang kakayahan sa pakikipagtalastasan ay nakagawa ng mga posibleng pag-unlad ng mga tao na naaatasan ng pangangailangang bayolohikal. Ang mga kaunlarang ito’y nahahalata sa mga tradisyon, institusyon, at organisasyon, sa panitikan, sa mga nagawang syentipiko at inhinyering, sa mga gawang sining. Ipinaliliwanag nito kung paano nangyari na, sa isang tiyak na malay, naiimpluwensyahan ng tao ang kanyang buhay at sa ganitong pamamaraan ang gising na kaisipan at kanaisan ay nakakabahagi.

Natatamo ng tao pagkasilang, at naman, ang saligang bayolohikal na masasabi nating nakapirmi na’t di maaalis, kasama na ang likas na pagnanasa na siyang katangian ng mga tao. Dagdag dito, sa kanyang buong buhay, natatamo niya ang saligang kalinangan na inampon niya mula sa lipunan sa pamamagitan ng pakikipagtalastasan at sa iba pang tipo ng impluwensya. Ang saligang kalingangang ito, sa pagdaan ng panahon, ay maaaring magbago at makapagpapasiya sa karamihan ng kaugnayan sa pagitan ng indibidwal at ng lipunan.

Itinuro sa atin ng makabagong antropolohiya, sa pamamagitan ng pagkukumparang pagsisiyasat sa mga tinatawag na sinaunang kalinangan, na ang panlipunang gawi ng tao ay maaaring mag-iba ng malaki, depende sa nananaig na disenyong linang at mga tipo ng organisasyon na nananaig sa lipunan. Dito maaaring umasa ang mga nagpupunyaging mapaunlad ang maraming tao; hindi sinusumpa ang mga tao, nang dahil sa kanilang saligang bayolohikal, para mag-ubusan o kaya’y nasa awa ng pansariling kalupitang palad.

Kung tatanungin natin ang ating mga sarili kung paano ang kayarian ng lipunan at ang linang na ugali ng tao ay mababago upang ang buhay ng tao’y maging kasiya-siya hangga’t maaari, kailangang pirming maliwanag sa atin ang katotohanang merong tiyak na kalagayan na hindi natin mababago. Nabanggit kanina, ang bayolohikal na kalikasan ng tao, sa lahat ng mga praktikal na layunin, ay hindi maaaring mabago. Dagdag pa, ang mga pag-unlad na teknolohikal at demograpiko sa nakaraang ilang siglo ay nakagawa ng mga katayuang mananatili na rito. Sa mga relatibong masikip na populasyon na may mga kagamitang kailangang-kailangan para sa kanilang tuloy-tuloy na buhay, ang sukdulang hatian sa paggawa at isang napakamabungang kasangkapan ay lubos na kinakailangan. Ang panahong – kung babalikan ay parang napakapayapa – ay nawala nang tuluyan kapag ang mga indibidwal o ang mga magkakaugnay na maliliit na pulutong ay lubos na nakapagsasarili. Isa lamang munting pagmamalabis na sabihin na ang sangkatauhan ay nabubuo ngayon bilang pandaigdigang komunidad ng produksyon at konsumo.

Narating ko na ngayon ang puntong maipaliliwanag ko ng maigsi kung ano ang bumubuo sa esensya ng krisis ng ating panahon. Ito’y may kinalaman sa kaugnayan ng indibidwal sa lipunan. Mas namamalayan ngayon ng indibidwal na siya’y nakasandig sa lipunan. Ngunit di niya tinitingnan ang pagsandig sa lipunan bilang positibong bagay, bilang likas na ugnay, bilang lakas na panangga, kundi bilang pagtatangka sa kanyang likas na karapatan, o kaya’y sa kanyang pangkabuhayan. Dagdag pa, sa kanyang katayuan sa lipunan, pirming binibigyang-diin ang pagkaakong simbuyo ng kanyang balangkas, samantalang ang kanyang panlipunang simbuyo, na likas na mahina, ay tuluyang bumababa. Lahat ng tao, anuman ang kanyang katayuan sa lipunan, ay naghihirap mula sa proseso ng panghihina. Hindi namamalayang bilanggo sila ng kanilang sariling karamutan, nakararamdam sila ng kawalan ng kapanatagan, nag-iisa, at pinagkakaitan ng walang pagkukunwari, payak at di-sopistikadong kasiyahan sa buhay. Makatatagpo ang tao ng kahulugan sa buhay, maiksi man ito at mapanganib, sa pamamagitan lamang ng pag-uukol ng kanyang sarili sa lipunan.

Ang anarkiyang ekonomiko ng kapitalistang lipunan na nabubuhay ngayon, sa aking palagay, ang tunay na dahilan ng kapinsalaan. Nakikita natin noong una pa ang malaking komunidad ng mga manggagawa na ang mga kasapian ay walang tigil na nagpupunyagi upang kapwa magkait ng bunga ng kanilang kolektibong paggawa – hindi sa pamamagitan ng pwersa, kundi sa kabuuan ay sa katapatan sa pagsunod sa mga legal na ginawang alituntunin. Sa ganitong dahilan, mahalagang mapagtanto na ang mga kagamitan sa produksyon – na ibig sabihin, ang buong produktibong kakayahang kinakailangan para makagawa ng mga kasangkapang maipagbibili pati na mga dagdag na kasangkapang kapital – ay maaaring legal na, at sa malaking bahagi ay, pribadong pag-aari na ng indibidwal.

Sa pinakapayak, sa sumusunod na pagtalakay, tatawagin kong “manggagawa” ang mga hindi kasama sa pag-aari ng kagamitan sa produksyon – bagamat maaaring hindi ito makatugon sa palagiang gamit ng salita. Ang may-ari ng kagamitan sa produksyon ay nasa katayuang bilhin ang lakas-paggawa ng mga manggagawa. Sa paggamit ng mga kagamitan sa produksyon, nakakagawa ang manggagawa ng mga bagong produktong magiging pag-aari ng kapitalista. Ang pinakamahalagang punto hinggil sa ganitong proseso ay ang ugnayan sa pagitan ng ano ang nagagawa ng manggagawa at ano ang sa kanya’y ibinabayad, na parehong sinusukat sa pamamagitan ng tunay na halaga. Habang ang kasunduan sa paggawa ay “libre”, ang anumang natatanggap ng manggagawa ay matutukoy hindi bilang tunay na halaga ng produktong ginawa niya, kundi batay sa kanyang minimum na pangangailangan at sa pangangailangan ng kapitalista para sa lakas-paggawa kaugnay ng dami ng mga manggagawang nagpapaligsahang magkaroon ng trabaho. Mahalagang maunawaan na kahit sa teorya, ang kabayaran sa manggagawa ay hindi natutukoy sa halaga ng kanyang kalakal.

Ang pribadong kapital ay maaaring mapunta lang sa iilang kamay, bahagi nito’y dahil sa kumpetisyon ng mga kapitalista, at bahagi rin nito’y dahil din sa pag-unlad ng teknolohiya at ang paglaki ng hatian sa paggawa ay nag-aanyayang magbuo ng mas malaking pulutong ng paggawa na ang mga maliliit ang mas isinasakripisyo. Ang kinalabasan ng ganitong pag-unlad ay isang oligarkiya ng pribadong kapital na ang matinding lakas nito’y hindi epektibong masusuri kahit na ng pinaka-demokrasya’t organisadong lipunang pulitikal. Ito’y totoo dahil ang mga kasapi ng lehislatibong pulutong ay pinipili ng mga partidong pulitikal, malakihang pinipinansyahan o kaya’y naiimpluwensiyahan ng mga pribadong kapitalista, na ayon sa mga praktikal na layunin, ay inihiwalay ang mga botante mula sa kongreso. Ang kinahinatnan nito’y hindi sapat na naprotektahan ng mga kinatawan ng mga tao ang interes ng mga maralitang seksyon ng populasyon. Dagdag pa, sa ilalim ng kasalukuyang kalagayan, di maiiwasang kontrolin ng mga pribadong kapitalista, tuwiran man o di-tuwiran, ang pangunahing pinagmumulan ng impormasyon (ang pahayagan, radyo, edukasyon). Kaya sa sukdula’y mahirap, at sa maraming kaso’y tila imposible, para sa mga indibidwal na mamamayan na magkaroon ng obhetibong pasiya at magamit ng tama ang kanyang karapatang pulitikal.

Ang sitwasyong nananaig sa isang ekonomyang nakabatay sa pribadong pag-aari ng kapital ay naglalarawan ng mga pangunahing simulain: una, ang mga kagamitan sa produksyon (kapital) ay pag-aaring pribado at pinagpapasiyahan ito ng mga may-ari kapag tingin nila’y nararapat; ikalawa, libre ang kasunduan sa paggawa. Syempre, wala namang bagay na masasabing purong kapitalistang lipunan. Sa partikular, dapat na matanto nating ang mga manggagawa, sa pamamagitan ng mahaba at mapait na pakikibakang pulitikal, ay nagtagumpay na matiyak ang tila napabuting anyo ng “malayang kasunduan sa paggawa” para sa tiyak na kategorya ng manggagawa. pero sa kabuuan, ang kasalukuyang ekonomya ay halos hindi naiiba sa “purong” kapitalismo. Ang produksyon ay isinasagawa para tumubo, hindi para magamit. Walang probisyon na ang lahat ng may kakayanan at nagnanais magtrabaho ay laging nasa kalagayang makakuha ng trabaho; ang “hukbo ng mga walang trabaho” ay halos laging naririyan. Ang manggagawa’y sadyang may takot na mawalan ng trabaho. At dahil ang mga walang trabaho at ang mga may mababang sahod na manggagawa ay di nakapaglalaan ng pamilihang kumikita, limitado ang paggawa ng pangangailangan ng mga mamimili, at malaking paghihirap ang kinahinatnan nito. Ang pag-unlad ng teknolohiya madalas ay nagbubunga ng pagdami pa ng mga walang trabaho kaysa pag-alwan ng bigat ng trabaho para sa lahat. Ang hangaring tumubo, karugtong ng kumpetisyon ng mga kapitalista, ay maykapanagutan para sa kawalang-kapanatagan ng pagtitipon at paggamit ng kapital na tutungo sa lalong lumalalang pagsasalat. Ang walang hanggang kumpetisyon ay tutungo sa malaking pagkaaksaya ng paggawa, at siyang pipilay sa panlipunang kamalayan ng indibidwal na nabanggit ko kanina.

Ang pagkapilay ng indibidwal ay itinuturing ko bilang pinakamasamang pinsalang idinulot ng kapitalismo. Ang ating buong sistema sa edukasyon ay nagdurusa sa ganitong pinsala. Ang labis na pag-uugaling pakikipag-kumpetensya ay ikinintal sa isipan ng mga estudyante, na sinanay upang sambahin ang mapangamkam na tagumpay para sa kanyang paghahanda sa kanyang propesyon sa hinaharap.

Kumbinsido ako na may isang paraan lamang para mapawi ang mga malalang kapinsalaang ito, at ito’y sa pamamagitan ng pagtatatag ng isang sosyalistang ekonomya, kaagapay ang isang sistema ng edukasyon na katanggap-tanggap tungo sa panlipunang hangarin. Sa gayong ekonomya, ang mga kagamitan sa produksyon ay pag-aari na ng buong lipunan at ito’y magagamit upang magkaroon ng planadong kaayusan. Sa isang planadong ekonomya, kung saan ibinabagay ang produksyon sa pangangailangan ng komunidad, ibabahagi ang mga gawaing dapat matapos doon sa mga may kakayahang magtrabaho at maggagarantiya ng kabuhayan sa bawat kalalakihan, kababaihan at kabataan. Ang edukasyon ng indibidwal, na dagdag sa paglinang ng sariling abilidad, ay magtatangkang mapaunlad sa sarili ang kamalayang pananagutan para sa kanyang kapwa sa halip na pagsamba sa kapangyarihan at tagumpay sa kasalukuyang lipunan.

Gayunman, nararapat tandaan na ang isang planadong ekonomya ay hindi pa sosyalismo. Ang planadong ekonomya kung gayon ay maaaring samahan ng kabuuang pagtitiwala ng indibidwal. Ang magagawa ng sosyalismo ay nangangailangan ng lunas sa ilang napakahirap na sosyo-pulitikang hangarin: paanong mangyayari, sa pananaw ng di-maabot na sentralisasyon ng pulitikal at ekonomyang kapangyarihan, na ang burukrasya ay mahahadlangan mula sa pagiging napaka-makapangyarihan at palalo? Paano mapoprotektahan ang mga karapatan ng indibidwal at mula roo’y matiyak ang isang demokratikong pambalanse sa kapangyarihan ng burukrasya?

Ang kalinawan hinggil sa mga adhikain at suliranin ng sosyalismo ay may napakalaking kahalagahan sa panahon ngayon ng transisyon. Mula noon, sa sitwasyon ngayon, ang malaya at di-nakatagong talakayan ng mga suliraning ito ay mahigpit na ipinagbabawal, kinukunsidera ko na ang pundasyon ng babasahing ito ay napakahalagang serbisyo sa masa. 30

Alamat ng Karit at Maso

ALAMAT NG KARIT AT MASO

ni Greg Bituin Jr.

“Sintalas ng karit sa pagsusuri sa lipunan. Sintigas ng maso ang paninindigan. Ganito ang katangiang dapat taglayin ng ating mga lider-manggagawa upang masiguro ang panalo ng rebolusyon.” – Ka Romy Castillo, BMP Vice-Chairperson

Bibihira ang pagkakataong makadaupang-palad ko at makakwentuhan, lalo na sa isang inuman, ang isang lider-manggagawa tulad ni Ka Romy. Kaya nang makainuman ko siya isang araw pagkatapos niyang mag-birthday nitong Abril, marami akong natutunan, tulad na lamang ng kanyang sinabing “Dapat na ang ating mga lider-manggagawa ay magkaroon ng katangiang sintalas ng karit sa pagsusuri sa lipunan at sintigas ng maso ang paninindigan.” Ito ang nag-udyok sa akin upang saliksikin ko ang pinag-ugatan ng simbolong karit at maso.

Ang karit ang siyang gamit ng mga magsasaka o pesante, habang ang maso naman ang siyang tangan ng mga manggagawang industriyal o proletaryado. Ang dalawang ito kapag pinagsama ay sumisimbolo ng pagkakaisa ng mga manggagawang industriyal at manggagawang agricultural. Mas nakilala ang simbolong karit at maso sa pulang bandila ng Unyong Sobyet, kasama ang pulang bituin. Ito’y ginamit din sa iba’t ibang bandila at sagisag.

Ang orihinal na karit at maso ay isang masong pakrus na nakapatong sa araro, na sumasagisag din sa pagkakaisa rin ng pesante at manggagawa. Ang karit at maso, bagamat ginagamit na noong 1917/18 ay hindi pa opisyal na simbolo. Noong 1922 lamang ito naging opisyal na sagisag nang gamitin ito ng Red Army at Red Guard sa kanilang mga uniporme, medalya, sombrero, atbp. Noong 1923, ang karit at maso ay iniukit na sa watawat ng Unyong Sobyet. Inilagay na rin ito sa 1924 Konstitusyong Sobyet, at ginamit na rin sa watawat ng mga republikang kasapi ng Unyong Sobyet pagkalipas ng 1924. Bago ito, ang mga watawat ng mga republika ng Sobyet ay payak na pula lamang, at nakaukit sa kulay ginto ang pangalan ng republika, na nakasaad sa Artikulo 90 ng 1918 Konstitusyong Sobyet.

Ayon sa ilang mga antropolohista, ang simbolong karit at maso ay simbolo umano ng Russian Orthodox na ginamit ng Partido Komunista upang punan ang panganga-ilangang pangrelihiyon na ang Komunismo ay pumapalit bilang bagong “relihiyon” ng estado. Ang simbolo ay makikitang inayos na bagong bersyon ng dalawang magkahalang na krus.

Maraming gumagamit ng iba’t ibang estilo ng karit at maso sa kanilang mga bandila, tulad ng watawat ng Angola, Workers’ Party of Korea (na may maso, panulat at asarol), ang matandang simbolo ng British Labour Party (spade, sulo at asarol); sa mga watawat din ng bansang Albania, German Democratic Republic at Communist Party USA; ang sagisag ng Ikaapat na Internasyunal, na itinatag ni Trotsky (karit at maso, at bilang “4”); ang simbolong karit at kalapati ng Communist Party of Britain; ang Austrian coat of arm na may larawan ng agila na hawak ang karit at maso sa magkabilang paa nito. Kahit na ang Aeroflot na dating Soviet airline (Ruso na ngayon) ay patuloy na gumagamit sa karit at maso bilang simbolo. Naging fashion na rin ang karit at maso ngayon.

Ang karit at maso ang simbolo ng uring manggagawa sa buong daigdig. At lahat halos ng partido komunista ay gumagamit din ng simbolong ito.

Nagpapakita lamang ito na kinikilala ng marami ang tunay na gumagawa ng yaman ng lipunan at ang pagkakaisa ng mga manggagawang agrikultural at manggagawang industriyal, na tinatawag nating hukbong mapagpalaya – ang uring manggagawa.

(Nalathala sa pahayagang Obrero, Blg. 35, Nobyembre 2007)

Gubyernong Ataul

Ang artikulo kong ito'y nakita kong muli sa yahoogroup ng Teachers Dignity Coalition (TDC) bilang message #22. Matagal ko nang hinahanap ang sinulat kong ito, pero nakita kong muli dahil sa internet. – greg

GOBYERNONG ATAUL 
ni Greg Bituin Jr.

Masdan mo ang ataul. Napakakintab. Kumikinang sa bawat silaw ng liwanag. Ngunit alam natin kung bakit may ataul, at ano ang nakasilid dito.

Ataul – napakakinang ng labas ngnit nabubulok ang loob nito. Inuuod pagkat ang nakasilid dito’y nilalang na matagal nang napugto ang naghingalong hininga. Nilalang na hindi na muling mapagmamasdan ang kalikasang binaboy ng tao, ni mapakinggan ang mga panaghoy ng mga api. Ataul na nagbigay ng katahimikan sa dating pagal na katawan.

Ngunit nang nabubuhay pa ang nilalang na nahimlay sa ataul na ito, tiyak na napagmasid niya na ang gobyernong dati niyang kinabibilangan ay tila din isang ataul. Ang gobyernong napapalamutian ng naggagandahang mga pangako, papuri at pag-asa para sa mga maralitang naghihirap tuwing eleksyon, ngunit bulok at inuuod ang pamunuan dahil sariling interes lamang ang karaniwang iniisip. Nakakalimutan na ang mga ipinangako sa mga naghihirap niyang mamamayan.

Napakaraming magagandang pangako ang namutawi sa mga pulitikong sumumpang maglilingkod sa sambayanan. Mga pangakong gagawin ang ganito at ganoon para sa ikagiginhawa ng buhay ng mga naghihirap. Mga pangakong tutuparin umano nila kapag sila’y inihalal ng taumbayan. Kung ang intensyon nila sa bawat pangakong namumutawi sa kanilang bibig habang nangangampanya para sa darating na halalan ay makakuha ng mga boto, sana’y ang intensyon din ay hindi lamang hanggang sa araw ng botohan, kundi makatapos manumpa, ay gampanan ng mahusay ang mga tungkuling nakaatang sa kanilang balikat, at tuparin ang anumang ipinangako nila sa mga mahihirap hanggang sa matapos ang kanilang termino.

Ngunit kadalasan, ang bawat pangako’y tila laway lamang na tumilamsik at natuyo at naglaho. Madalas na sila’y nakalilimot sa kanilang mga ipinangako noong panahon ng kampanya. Nakakaligtaan na nila ang mga taong kanilang pinaasa. Nakakalimutan na rin nila na sila’y nakipag-usap at nangako sa mga tao sa isang pamayanang kanilang pinagkampanyahan. O baka naman ito’y sadyang kinakalimutan dahil tapos na naman ang halalan at sila’y nanalo na at naupo na sa pwestong kanilang pinakaaasam-asam.

Napakasakit lumatay ng mga pangakong ipinako. Nanunuot sa kalamnan. Lalo na sa maraming taong umasa at naghalal sa kanila. Ang bawat pangako’y tila isang laro na lamang ng mga pulitikong maykayang gastusan ang kanilang kampanya. Ang inakalang ginintuang mga pangako ay naging tanso ng mga walang buhay na mga salita. Sana’y hindi na lamang sila nangako.

At hindi lamang pangako, kundi ang mismong namamahala ay inuuod sa kabulukan. Ito’y dahil na rin sa katusuhan ng mga namumuhunan na ang nasasaisip ay kung paano babaratin ang lakas-paggawa ng mga obrero, at hindi pagbabayad ng tamang halaga ng lakas-paggawa. O kung paano aagawin ang mga lupang kinatitirikan ng bahay ng mga mahihirap at ipapangalan sa kanilang mga sarili. o di kaya’y kung paano sila kikita sa kanilang pailalim na transaksyon. Ang nasasaisip na ba ng mga pulitiko ngayon ay mas madali silang yayaman sa gobyerno kaysa sila’y magnegosyo? Imbes na maglingkod ng tunay sa taumbayang kanilang pinangakuan?

Ang mga salaping nakalaan para sa serbisyo ay naipambabayad pa sa utang panlabas na hindi naman napapakinabangan ng taumbayan. Ang mga salaping dapat ay nakalaan na para sa edukasyon, kalusugan, atbp., ay napupunta sa ibang gugulin, tulad ng pamasahe ng iba’t ibang mga pulitikong nangingibang-bansa upang manood lamang ang laban ng kababayang boksingero, o di kaya’y magliwaliw.

Halos ang mga nahahalal na pulitiko’y pulos nasa hanay ng mga mayayaman, mga pulitikong may-ari ng mga malalaki at maliliit na kumpanyang hindi nagbabayad ng tamang halaga ng lakas-paggawa. Mga pulitikong ang tingin sa maralita ay marurumi, mababaho at magnanakaw, gayong ang kadalasang napapabalitang nagbabalik ng mga malalaking salaping naiiwan sa airport, taxi, mall, at maging sa barangay ay pawang mga mahihirap. Wala pa akong narinig na mayamang nagsoli ng perang hindi kanya.

Kadalasan din, patong-patong ang buwis na ipinapataw sa naghihirap na mamamayan, habang ang mga malalaking kapitalista’y lagi silang nalulusutan. Kahit na sa sistema ng hustisya sa bansa, ang mga mahihirap ay agad na nakukulong sa pagnakaw ng isang tinapay dahil sa gutom, pero hindi agad maikulong ang mga nasa gobyernong nagnanakaw ng limpak-limpak na salapi mula sa kaban ng bayan.

Anong klaseng gobyerno ito na ang mga nahahalal upang maglingkod sa taumbayan ay sila pang nagsasamantala sa bayan? Ito ba’y kusang nangyayari sa mga nahahalal? O ito’y dulot na rin ng inuuod na sistema ng pamahalaan? Kung ito’y kusang nangyayari sa mga hinalal, ibig sabihin ay sadyang bulok ang sistemang umiiral pagkat nilalamon nito ang mga nilalang na pumapaloob dito. Sa madaling sabi’y sadyang walang mapapala sa ganitong uri ng gobyerno, sa ganitong uri ng sistemang inuuod sa kaibuturan. Ang mga pumapaloob dito’y tila pumapaloob sa kulungan ng mga baboy.

At kung inuuod na ang gobyerno gaya ng nasa loob ng ataul, dapat lang itong ihatid na sa huling hantungan. At ibaon sa kailaliman ng lupa upang di na ganap na mangamoy pa ang baho nito.

Tulad ng maraming inilibing na, ang inuuod na sistemang hindi karapat-dapat mahalin at gunitain ay dapat na ring kalimutan. Ang hindi lamang makalilimot dito’y ang ilang mga nilalang na nakinabang ng husto at kumapal ang bulsa. Sa ganap na pagkalibing ng bulok na sistema’y tiyak na may panibagong sisibol na kaiba kaysa sa inilibing. Ang bagong sibol na ito’y may dalang pag-asa dahil ito’y magiging totoong makatao, makatarungan, at may pagkakapantay-pantay.

At dito sa bagong sistema, titiyakin natin ang ganap na pagiging marangal nito, kung saan ang ating mga pinapangarap na pagbabago ay tuluyang mabubuo at ang kaunlaran ng lipunan ay mattamasa ng lahat ng walang pag-iimbot.

Oo, panahon na para ilibing ang inuuod na sistema lalo na ang bulok na gobyernong inanak at aanakin pa nito.

Oktubre 11, 1999, sa tanggapan ng Sanlakas, Calderon St., QC

Hindi Bakasyon ang Mayo Uno

HINDI BAKASYON ANG MAYO UNO
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Marami akong mga kakilala na nag-aanyaya sa akin sa mga lakaran, o kaya’y magbakasyon, o sa anumang aktibidad dahil holiday daw ang Mayo Uno. Totoo ngang idineklarang holiday ang Mayo Uno bawat taon pero hindi ibig sabihin nito na bakasyon na tayo. Holiday ang Mayo Uno dahil ginugunita natin ang isang araw bawat taon bilang Pandaigdigang Araw ng Paggawa.

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat mahigit labinlimang taon ko nang ginugunita ang Mayo Uno kasama ang mga manggagawa, at hindi ako nagbabakasyon sa araw na ito dahil sa dami ng gawain dito. Nakapagpapahinga o nakapagbabakasyon lamang ako, pati ang aking mga kasama, sa ibang araw maliban sa Mayo Uno, kung paanong abala rin kami sa iba pang holiday tulad ng Araw ni Gat Andres Bonifacio (Nobyembre 30) at Pandaigdigang Araw ng Kababaihan (Marso 8). Bilang pagkilala sa kababaihan sa malaking ambag nito sa lipunan, hindi lamang mga babae ang dapat gumunita nito kundi mga kalalakihan din, paggunita rin ito sa ating inang nagluwal sa atin. Ang holiday na nakapagbabakasyon lamang ako, at ng aking mga kasama, ay ang Hunyo 12, pagkat hindi kami naniniwalang ito’y tunay na kalayaan, kundi pekeng kalayaan ayon sa mga dokumento ng kasaysayan. Ayon sa Acta de Independencia na nilagdaan noong Hunyo 12, 1898, lumaya ang Pilipinas mula sa Kastila upang magpailalim sa “mighty and humane American nation”.

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat halos isang buwan din naming pinaghahandaan ang birthday na ito ng mga manggagawa, na siyang gumagawa ng ekonomya ng bansa. Kung walang manggagawa, tatakbo ba ang mga pabrika, mabubusog ba ang mga mayayaman, tutubo ba ng limpak-limpak ang mga kapitalista, uunlad ba ang bansa? Mabubuhay ang lipunan kahit walang kapitalista ngunit hindi mabubuhay ang lipunan kung walang manggagawa.

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat sa sagradong araw na ito para sa mga manggagawa ay inaalala natin ang mga sakripisyo ng mga martir na manggagawang namatay sa Haymarket Square sa Chicago, Illinois noong Mayo 4, 1886, (ang ikaapat na araw ng welga) para ipaglaban ang pagsasabatas ng walong oras na paggawa bawat araw. Noong Oktubre 1884, isang kumbensyon ang ginanap ng Federation of Organized Trades and Labor Unions (FOTLU) sa Amerika at Canada at napagpasyahang sa Mayo 1, 1886 ay isabatas ang walong oras na paggawa bawat araw. Noong panahong iyon, labindalawa hanggang labing-anim na oras ang paggawa bawat araw. Noong Mayo 1, 1886, isang malawakang welga sa buong Amerika ang isinagawa ng mga manggagawa bilang pagsuporta sa kahilingang walong oas na paggawa bawat araw. May 10,000 manggagawa ang nagrali sa New York; 11,000 sa Detroit; 10,000 sa Wisconsin, at 40,000 manggagawa sa Chicago na siyang sentro ng kilusang ito. May hiwalay pang welga sa Chicago ang may 10,000 manggagawa sa kakahuyan, habang may 80,000 katao naman ang sumama sa welga sa Michigan Avenue. Ang tinatayang sumatotal ng lahat ng nagwelga ay nasa 300,000 hanggang kalahating milyon. Noong Mayo 3, nagkagulo sa Chicago nang inatake ng mga pulis ang mga manggagawang welgista malapit sa planta ng McCormich Harvesting Machine Co., kung saan apat ang namatay at marami ang nasugatan.

Dahil sa nangyaring ito, noong Mayo 1, 1889, hiniling ng American Federation of Labor sa unang kongreso ng Ikalawang Internasyunal na Kilusang Manggagawa sa Paris, France, na isagawa ang isang pandaigdigang welga sa Mayo 1, 1890 para sa walong oras na paggawa. Ito’y inayunan naman ng mga kinatawan ng mga kilusang paggawa mula sa iba’t ibang bansa. Ang ikalawa pang layunin nito ay upang gunitain ang alaala ng mga martir na manggagawang nakibaka para sa walong oras na paggawa na namatay sa Haymarket Square sa Chicago, Illinois. Maraming gumunita at kumilala sa Mayo 1, 1890 bilang Pandaigdigang Araw ng Paggawa, kasama na ang iba pang bansa, kabilang ang dalawampu’t apat na lunsod sa Europa, bansang Cuba, Peru at Chile.

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat kailangan nating ipagdiwang at kilalanin ang sakripisyo ng mga manggagawa sa buong daigdig, at tayo’y makiisa sa lahat ng manggagawa sa mundo para sa pagbabago ng lipunan, kapayapaan, at pagkakapantay-pantay ng lahat. Sa ating bansa, ang unang pagdiriwang ng Mayo Uno ay noong 1903 nang isinagawa ng 100,000 manggagawa sa pamumuno ng Union Obrera Democratica de Filipinas (UODF) ang isang malawakang pagkilos sa lansangan patungong Malacañang kung saan isinisigaw ng mga manggagawang Pilipino na “Ibagsak ang imperyalismong Amerikano!”

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat marami pa tayong dapat gawin upang tiyaking ang lipunang itong kinatatayuan natin ngayon ay tiyakin nating mabago para sa kapakinabangan ng lahat, lalo na ng mga susunod na henerasyon, at hindi ng iilan lamang. Sa ngayon, ang mga manggagawa’y nagiging biktima ng salot na kontraktwalisasyon, o five-months, five-months contract, imbes na dapat ay maging regular na siyang manggagawa. Laganap ang kaswalisasyon at agency employment upang mapanatiling mababa ang sahod ng manggagawa, imbes na sundin ang living wage provision na nakasaad sa Konstitusyon, at alisan ng batayan ang mga manggagawa sa kanilang karapatang mag-unyon. Winawasak naman ang mga nakatayo nang unyon sa pamamagitan ng retrenchment, closures o pagpataw ng Assumption of Jurisdiction (AJ) at madeklarang ilegal ang mga welga ng manggagawa. Ang mga regular na manggagawa ay pinapalitan ng mga batang kontraktwal o agency employees na walang mga benepisyong tulad ng regular na manggagawa. At kapag nasa edad na ng 25-taon pataas, over-age na, pahirapan nang makapasok sa pabrika o trabaho. Tulad ng mga naunang gobyernong umiral sa bansa, mas nakatuon ang mga programa’t patakaran ng bansa sa pagsasakatuparan ng mga dikta ng WTO-IMF-World Bank upang pangalagaan ang interes ng uring kapitalista. Sa pamamagitan ng mga polisiyang ito, nagkukumpetensya ang mga kapitalista sa pagpiga sa lakas-paggawa ng mga manggagawa sa pamamagitan ng murang pasahod o murang presyo ng lakas-paggawa.

Hindi bakasyon ang Mayo Uno pagkat dapat nang mamulat ang mga manggagawa sa kanilang mapagpalayang papel sa lipunan. Hindi malaman ng manggagawang Pilipino, pati na mga kababayang maralita, kung saan kukuha ng pandugtong ng ikabubuhay kinabukasan. Halos trenta porsyento (30%) ang itinaas ng presyo ng pangunahing produkto tulad ng bigas at langis sa mga nagdaang buwan, habang nananatiling mababa ang sahod ng mga manggagawa. Ngunit mas kalunus-lunos ang kalagayan ng mga walang pinagkukunan ng regular na hanapbuhay. Hindi pa tapos ang laban ng manggagawa pagkat patuloy pa silang inaalipin ng kapital. Panahon nang magkaisa ang uring manggagawa at itayo ang kanilang sariling gobyerno. Workers control!!!

Ikaw, magbabakasyon ka pa ba tuwing Mayo Uno? Halina’t sa Mayo Uno ng bawat taon, ating kilalanin ang kadakilaan ng uring manggagawa sa buong daigdig. Halina’t sumama sa mga pagtitipon ng mga manggagawa sa Mayo Uno, makipagtalakayan sa kanila, at ipaglaban ang ating mga karapatan.

Manggagawa sa lahat ng bansa, magkaisa! Walang mawawala sa inyo kundi ang tanikala ng pagkaalipin!

Pagpapakatao

PAGPAPAKATAO
ni Gregorio V. Bituin Jr.

(Nalathala sa kolum ng may-akda na “May Pag-asa Pa” sa magasing Tambuli, Oktubre 2006, pp. 54-59.)

May ilang mga kakilala akong nagsasabing para raw magbago at umunlad ang bansa, dapat daw magbago ang kalooban ng tao. Maganda ang suhestyon. Pero para bang madyik na kusang magbabago ang kalooban ng tao? O may mga batayan para mangyari ito? Ano nga bang klaseng kalooban meron ang tao ngayon para sabihin nilang dapat magbago ang kalooban ng tao? Magsuri tayo.

Bukambibig ng editor ng magasing Tambuli na si Sir Ding Reyes ang hinggil sa pagpapakatao. Ipinangangaral din niya ang sinabi ni Gat Emilio Jacinto na “iisa lang ang pagkatao ng lahat” na nasa akdang “Liwanag at Dilim”. Pero ano nga ba ang pagpapakatao? Ito ba’y may kaugnayan sa moralidad, sa usapin ng “kabutihan” at “kasamaan”? Ano nga ba ang konsepto ng “kasamaan” sa lipunan? Likas ba sa tao ang maging “masama” o ito’y may batayan? Ang konsepto ng “kabutihan” ay maaaring ilarawan sa pamamagitan ng gintong alituntunin o golden rule na “Huwag mong gawin sa iba ang ayaw mong gawin din ng iba sa iyo.” Kung gagamitin natin ang golden rule at ang konsepto ng pagpapakatao ni Emilio Jacinto, sa palagay ko, ito’y aplikable sa lahat. Gayunman, may mga konsepto ng “masama” at “mabuti” na hindi aplikable sa lahat ng pagkakataon o depende kung sino ang nasa kapangyarihan. Ibig sabihin, kung sino ang mayhawak ng kapangyarihan ang siyang nagtatakda kung ano ang “masama” at “mabuti”. Halina’t baybayin natin ang kasaysayan.

Sa kasalukuyang istandard ng moralidad, kahit karaniwang tambay sa kanto ay sasabihing mali at masama, makahayop at imoral ang gawing kalakal ang isang tao. Mali na ipagbili at gawing alipin na libreng patayin sa hagupit at pwersahang paggawa ng nakabiling panginoon. Pero bakit hindi ganito ang naging pananaw ng mga matatalinong pilosoper na sina Socrates, Plato at Aristotle na nabuhay sa panahon ng aliping paggawa? Sila na hindi makukuwestyon ang intelektwal na integridad, ay naatim ng kanilang “konsensya” at walang nakitang imoral ang mag-ari ng alipin. Sila na pinag-aralan, pinag-ukulan ng pansin, at hinanapan ng paliwanag ang kahit kaliit-liitang penomena sa kalikasan at lipunan, ay hindi nakitang imoral at walang nakitang masama sa sistemang alipin, na itinuring pa ngang “natural na kaayusan” ng daigdig.

Sine George Washington at Thomas Jefferson ang itinuturing na mga “ama ng demokrasya” sa Amerika. Pero bakit hindi nila idineklara ang kalayaan ng mga aliping Itim sa Amerika kasabay ng deklarasyon ng kasarinlan laban sa Britanya, kasabay ng kanilang deklarasyon ng “pagkakapantay-pantay” sa lipunan? Hanggang sa ika-19 na siglo, binibihag ng mga “slave traders” sa Aprika ang mga Itim at ipinagbibili sa Amerika para gawing mga alipin sa plantasyon. Ang preserbasyon ng sistemang ito ng pribadong pagmamay-ari ng mga alipin ang dahilan kung bakit sumiklab ang Civil War sa Amerika noong 1861 – pitumpu’t walong taon matapos ideklara ang kalayaan ng Amerika bilang kolonya ng Britanya. Noon lang 1863 idineklara ni Abrahan Lincoln ang abolisyon ng ganitong sistema – pitumpu’t dalawang taon matapos ratipikahan ang Bill of Rights ng nagmamalaking pinakademokratikong bansa sa daigdig. Sa panahong ito ng sistemang alipin nagawa ang Great Wall ng Tsina, ang Taj Mahal sa India, at ang Pyramid ng Ehipto kung saan libu-libo kundi man milyun-milyong alipin ang nilatigo at namatay para lamang matiyak ang kagustuhan ng kanilang panginoon. Kahit sa Pilipinas, bago dumating ang mga Kastila, ay umiiral ang sistemang alipin. May mga tinatawag na “aliping namamahay” at “aliping sagigilid”. Pero tinanggap ito ng marami bilang “natural” na kaayusan noong panahong iyon.

Sa pag-unlad mula sistemang alipin tungo sa pyudal na sistema, sinimangutan ng mga tagapangalaga ng moralidad ng sistemang ito ang sistemang alipin na ginagawang ordinaryong kalakal ang mga tao. Pero wala silang makitang masama at mali na ariin, kamkamin at solohin ng mga asendero ang mga lupain at pwersahang ipabungkal ito sa masang magsasaka. Sa panahong ito lumitaw ang Simbahan bilang pandaigdigang kapangyarihang tagapangalaga ng moralidad ng sangkatauhan. Pero binasbasan nito ang pyudal na sistema bilang “natural na kaayusan”. Wala ring nakitang imoral ang Simbahan sa panahong ito na habambuhay na itali ang magsasaka sa lupain ng asendero at pigain sa sistema ng pwersahang paggawa. Nasaan na nga ba ang pagpapakatao at pagkakapantay-pantay ng tao sa panahong ito? Bakit ganito?

Noong panahon ng Inkwisisyon, libu-libong tao ang ipinapatay ng Simbahang Katoliko. Ang Inkwisisyon ang opisyal na kautusan ng Simbahan na dakpin, tortyurin at sunugin ng buhay ang mga inakusahang erehe, at ituring na kampon ng demonyo dahil sa hindi sumusunod sa mga aral ng Romano Katoliko. Inilunsad din ang Krusada, ang gera ng pananakop na ipinanawagan ng Simbahan. Ginamit nito ang espada para paluhurin sa krus ang mga “barbarong Muslim” sa Asya at Eropa. Dito sa Pilipinas, bahagi na ng ating kasaysayan ang kalupitan ng mga prayle bilang mga kolonyalista at asendero habang nangangaral ng Kristyanismo sa di-binyagang mga indyo. Nariyan ang pagkakabitay sa tatlong paring sina Padre Gomez, Burgos at Zamora , at mismong ang Simbahan ang dahilan upang bitayin ang bayaning Pilipinong si Gat Jose Rizal.

Sa madaling salita, ang madilim na kabanatang ito ng Simbahan ay patunay lamang na ang mga istandard ng moralidad ay dumaan din sa proseso at kasaysayan ng pag-unlad ng lipunan at sibilisasyon. Kung ngayon ay kontra ang Simbahan sa “death penalty”, hindi ganito ang kanyang moral na tindig noong panahon ng Krusada at Inkwisisyon.

Kapag sa landas ng moralidad ipinaliwanag kung bakit may kasamaan sa lipunan, wala itong duduluhin kundi kagagawan ito ng demonyo. Ang problema ay bakit pilit nating hinahanap sa mga bagay na abstrakto at ispiritwal ang dahilan ng kasamaan gayong napakalinaw naman ng kongkreto at materyal na batayan kung saan ito nagmula. Ang kasamaan ay hindi nagmumula sa kalooban ng tao kundi sa kalikasan ng lipunan. Tanong: Naganap ba at naghari sa mundo ang kasamaan sa loob ng ilanlibong taon dahil ang ilaw ng moralidad ay pundido sa panahong ito at binulag ng masamang budhi ng tao? Bakit may mga taong sakim at nang-aapi ng kanyang kapwa? Sa napakasimpleng moralistang paliwanag sa kasaysayan, lalabas na kung nangibabaw pala ang kabutihang-loob noon, hindi sana nagkaroon ng kasamaan sa mundo. Noon pa ay umiral na sana ang pagkakapatiran sa mundo. Kulang lang pala sa pangaral ang tao sa kung ano ang mabuti at masama. Kung inulan sana ng pangaral ang tao, hindi sana nagkaganito ang kasaysayan. Hindi sana dumanas ang napakaraming henerasyon ng tao ng katakut-takot na kaapihan at kahirapan na nagpapatuloy pa hanggang ngayon. Di sana naganap ang mga gera ng imperyalistang pananakop noong Una at Ikalawang Daigdigang Digmaan, at iba pang digmaan. Di sana naganap ang Demolisyong Setyembre 11 sa WTC sa New York at Pentagon sa Washinton. Di sana naganap ang panggigera ni Bush para sabihing “collateral damage” lamang ang libu-libong sibilyang namatay sa Afghanistan , Iraq , Lebanon , at iba pang bansa. Sana’y pakikipagkapwa-tao ang umiiral sa mundo.

Bakit? Pagkat sa hinaba-haba ng kasaysayan ng tao, ng kanyang intelektwal na pag-unlad, hindi kailanman hinamon ng mga tagasermon sa lipunan ng masama at mabuti, ng hustisya at ekwalidad, ang moralidad ng sistema ng pribadong pagmamay-ari. Gayong narito ang pinakaugat ng kahirapan at hindi pagkamakatao ng lipunan. Kung meron mang “orihinal” na kasalanan ang tao, hindi lang ito ang pagkain ng “bawal na prutas” kundi ang pagkain ng “pinagpawisan ng iba” dahil lang dito sa pribilehiyong ito ng pribadong pagmamay-ari.

Simple lang naman ang paliwanag sa pribadong pagmamay-ari. Ito’y tumutukoy sa pag-angkin sa mga kasangkapan sa produksyon. Kung sino ang may-ari ng mga makina, pabrika, hilaw na materyales, malalawak na lupain, sila ang nasa kapangyarihan sa lipunan. Sila ang kadalasang nananalo sa halalan. At kung sino ang mga walang pag-aari tulad ng mga alipin, magsasaka at manggagawa, ang siyang naghihirap, gayong sila ang may pinakamalaking kontribusyon upang tumakbo ang makina, pabrika at lupain. Ito ang maliwanag na batayan kung bakit may mga pang-aapi, may mga gera sa iba’t ibang panig ng mundo, may mga sakim sa kapangyarihan, may mga ganid sa salapi, at hindi makatao. Military hardwares (stealth fighter planes, B-52 bombers, smart bombs, atbp.) ang pangunahing produkto ng Amerika. Tiyak na lugi at magugutom sila kung walang gera at wala silang mapapagbentahan ng kanilang mga produktong armas.

“Madaling maging tao, mahirap magpakatao”, ayon nga sa kasabihang Pilipino. Pero bakit hindi kinukweston ang kasamaan ng pribadong pagmamay-ari? Dahil sa esensya, hindi kasi ito usapin ng moralidad, kundi ng nesesidad ng pagkamkam ng tao sa mga surplas na produkto dahil ito ang natural na epekto ng pribadong pagmamay-ari. Tulad din ng hindi pagkwestyon sa moralidad ng tubo sa kapitalistang sistema dahil itinuturing itong natural na karapatan ng may-ari ng kapital.

Kapag binaybay nating muli ang kasaysayan, makikita nating kung ano ang umiiral na sistema at sino ang naghaharing uri sa lipunan, sila ang nagtatakda ng moralidad, at ito’y para protektahan ang kanilang interes. Ang isang bagay na imoral ay isang bagay na masama. Pero paano mamasamain ng panginoong may-alipin ang pagkakaroon niya ng alipin gayong ito ang kanyang interes? Paano mamasamain ng panginoong maylupa ang itali ang magsasaka sa lupa gayong ito ang kanyang interes? Paano mamasamain ng kapitalista na gawing kalakal ang manggagawa gayong ito ang kanyang interes? At kadalasan, nangyayari pa ngang nahuhubog ang isip ng mga alipin, magsasaka at manggagawa sa ganitong moralidad, at tanggapin na lang ito bilang kapalaran o itinakda ng tadhana.

Sa madaling salita, ang naghaharing uri sa lipunan ang nagtatakda ng istandard ng moralidad. Ang kasaysayan ng Pilipinas ay punumpuno ng halimbawa. Nang magkudeta ang militar at patalsikin si Estrada bilang pangulo, naging bayani si Heneral Angelo Reyes. Nang gawin ito ni Heneral Danilo Lim, siya’y hindi naging bayani kundi itinuring na kriminal ng gobyerno. Galit na galit ang marami dahil nag-nuclear bomb testing ang North Korea , pero sino ang sumita sa Amerika nang ibandera nila ang kanilang MOAB (mother of all bombs) sa gera nito sa Afghanistan ? Sino nga ba ang makasisita sa makapangyarihang bansang Amerika? Ni wala ngang nakulong sa kanila nang pinatay nila ang libu-libong sibilyan sa Hiroshima at Nagazaki noong 1945. ginera ng US ang Iraq hindi dahil sa weapons of mass destruction kundi dahil sa langis nito. Hindi magera ng US ang Israel , India at Pakistam, kahit aminado ang mga bansang ito na may mga nuclear missiles sila!

Kaya nga hindi usapin ng masama at mabuti, ng anghel at demonyo, ang nangyayaring “kasamaan” sa daigdig. Ito’y usapin ng interes ng kung sinong makapangyarihan o naghaharing uri sa lipunan. Napakaraming katanungang iisa lang ang dinudulo – ang pribadong pagmamay-ari ng mga kagamitan sa produksyon na siyang dahilan upang maghangad ng limpak-limpak na tubo at makapambraso ang nagmamay-ari nito. Kasintindi, kundi man mas matindi, ng gobyerno ni Saddam sa Iraq ang gobyerno ng Burma , na ilang taon nang nasa ilalim ng diktaduryang militar. Kaya kung walang langis ang Iraq , panggigilan kaya ito ng US , tulad ng kawalan ng langis sa bansang Burma?

Bakit pinaiiral ng World Trade Organization at World Bank ay free trade imbes na fair trade? Bakit imbes na regular na manggagawa ang kunin ng kumpanya, isang ahensya ng kontraktwalisasyon ang nangangalap ng mga manggagawang magtatrabaho lamang ng limang buwan, para makaiwas na maregular ang manggagawa, para makatipid ang kumpanya, para mabawasan ang benepisyong kanilang ibibigay? Bakit laging cheap labor o murang paggawa ang pangunahing hinahanap ng mga imbestor sa iba’t ibang bansa?

Kaibigan, hindi ba’t dapat na tanggalin natin ang batayan kung bakit nagiging sakim sa kapangyarihan ang tao? Hindi ba dapat na kongkreto at may batayan ang ating pagtukoy sa problema at hindi basta na lang magbigay ng anumang abstraktong paliwanag, tulad ng “kasalanan kasi ng demonyo”? Hindi ba’t dapat na tanggalin natin mismo sa kamay ng iilan ang pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon, at gawin itong pag-aari ng buong lipunan?

Simpleng magbago lang nga ba ng kalooban ng tao ay uunlad na ang lipunan? Kailan pa sabay-sabay na magbabago ang kalooban ng mga tao kung naririyan ang batayan upang sila’y maging sakim sa tubo at maging sugapa sa pinaghirapan ng iba?

Kapag nawasak na ang batayan ng kahirapan sa lipunan, kapag nawasak na ang pribadong pagmamay-ari ng mga kasangkapan sa produksyon, kapag ang mga kasangkapan sa produksyon ay ginamit na para sa kapakinabangan ng buong lipunan, kapag nawala na ang relasyong may mayaman at may mahirap sa lipunan, kapag nawala na ang pagsasamantala ng tao sa kanyang kapwa, saka lang natin mapapatunayan ang sinabi ni Emilio Jacinto, “iisa lang ang pagkatao ng lahat.”