Human Rights Walk 2016 mula CHR hanggang Mendiola

Mga kuha sa Human Rights Walk 2016. Sama-samang naglakad para sa karapatang pantao ang mga sumamang naglakad sa Climate Walk 2014 mula Luneta hanggang Tacloban. Planong taun-taon ay isagawa na ito. Tara, sama-sama tayong maglakad para sa karapatang pantao.

Ang pagkulong kay Khurram Parvez, pangulo ng AFAD

ANG PAGKULONG KAY KHURRAM PARVEZ, PANGULO NG AFAD

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Noong Nobyembre 2, 2016 ay dumalo ang inyong lingkod sa taunang aktibidad ng FIND (Families of Victims of Involuntary Disappearance) na ginanap sa Bantayog ng mga Bayani sa Lungsod ng Quezon. sa aktibidad na iyon ay namigay ng tshirt na may mukha ni Khurram Parvez, ang pangulo ng Asian Federation Against Involuntary Disappearances (AFAD), kung saan kasapi nito ang FIND.

Mamimili ka kung ang nais mo ay puti o itim na tshirt. Ang pinili ko ay itim. Ngunit sino ba itong si Khurram Parvez, bukod sa pagiging pangulo ng AFAD?

Si Khurram Parvez ay mula sa Kashmir at kilalang aktibista para sa karapatang pantao, at program coordinator ng JKCCS o Jammu Kashmir Coalition of Civil Society. Noong 2006 ay nagawaran siya ng Reebok Human Rights Award.

Noong Setyembre 15, 2016 ay pinagbawalan siyang dumalo sa ika-33 sesyon ng United Nations Human Rights Council sa Geneva, Switzerland upang talakayin sana sa United Nations, lalo na sa UN High Commissioner for Human Rights at iba pang bansa, ang mga nagaganap na kalupitan ng mga kawal ng India sa Jammu at sa Kashmir. Kinabukasan, Setyembre 16, ay ipinahayag ng JKCCS na siya'y inaresto't ipiniit ng walang anumang kaso sa mismong kanyang tahanan sa Srinagar.

Si Parvez at ang kanyang mga kasama sa grupo ng karapatang pantao ang mga unang nagbalita hinggil sa libu-libong libingang walang mga pangalan ng namatay sa iba't ibang liblib na lugar sa Kashmir, at humihiling na imbestigahan ng pamahalaan ng India ang mga nangyari, matukoy kung sino ang mga namatay, at paano ito namatay. Sumulat din sila ng mga ulat hinggil sa brutalidad ng mga tropang Indian sa rehiyon.

Napalaya siya noong Nobyembre 30 matapos ang 76 na araw sa kulungan. Matagal na siyang nagkakampanya laban sa mga pang-aabuso ng mga pwersang militar ng pamahalaan ng India sa Jammu at Kashmir.

Ayon pa sa ulat, inaresto umano siya upang mapigilan siya sa "masira ang kapayapaan". Nangyari ang pagkakapiit ni Parvez sa panahong nagaganap umano ang pinakamalalaking protesta laban sa pamumuno ng India sa Kashmir sa mga nakaraang taon, na ibinunga ng pagkakapatay ng tropang Indian sa isang kilalang kumander ng mga rebelde. Ang Kahmir ay isang lupaing pinaghatian ng India at Pakistan mula nang lumaya ang mga ito sa pananakop ng Britanya noong 1947.

Bago lumaya si Khurram Parvez ay nanawagan na rin dito sa Pilipinas ng pagpapalaya sa kanya, lalo na ang FIND (Families of Victims of Involuntary Disappearance), Ex-D (Ex-Political Detainees Initiative), at AFAD.

Pinaghalawan:

https://en.wikipedia.org/wiki/Khurram_Parvez

http://www.aljazeera.com/news/2016/11/kashmir-human-rights-activist-khurram-parvez-released-161130140321711.html

Pasasalamat sa HR Online

PASASALAMAT SA HR ONLINE

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Ipinaaabot ko ang taospusong pasasalamat sa HR Online sa dalawang karangalang aking natanggap sa 6th HR Pinduteros Choice Award na ginanap sa isang restawran sa Lungsod ng Quezon.

Ang una'y nagwagi ang inyong lingkod dahil sa tulang Ilitaw na aking isinulat hinggil sa mga desaparesidos, na nananawagan sa tulang ilitaw na ng mga may kagagawan ang mga nangawalang mahal sa buhay. Nakatanggap ako ng plake, t-shirt, at isang bote ng red wine bilang gantimpala. Nilikha ko ang tulang iyon noong panahong nagsagawa ng pagkilos ang FIND (Families of Victims of Involuntary Disapperance) at AFAD (Asian Federation Against Involuntary Disappearance) sa Sunken Garden sa UP Diliman noong Mayo 22, 2016, sa pagsisimula ng International Week of the Disappeared.

Ang ikalawa naman ay ang pagiging second place sa Write Up for Right-Up Challenge, kung saan nakatanggap ang inyong lingkod ng plake at cash prize.

Ang mga natanggap kong parangal ay lalong nagpatibay ng aking paninindigan upang patuloy na kumilos para sa karapatang pantao. 

Mabuhay ang HR Online! Mabuhay ang mga nakikibaka para sa karapatang pantao!

Pagsapi sa ex-political detainees initiative

PAGSAPI SA EX-POLITICAL DETAINEES INITIATIVE (XD)

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Una kong nakadaupang palad ang grupong Ex-Political Detainees Initiative (XD) noong Enero 13, 2015 nang sila'y mag-ayuno o fasting sa panahon na paparating si Pope Francis dito sa Pilipinas. Naglagay sila sa kanilang t-shirt ang mga katagang "We are on fasting. Free all political prisoners now!" Nakasulat nga sa isang streamer na kulay puti ay "Palayain ang lahat ng mga biktima ng torture, senior citizen, may karamdaman, at deka-dekada nang detenido at bilanggong pulitikal!" Sa isa pang streamer ay nakasulat ang isang panawagan kay Pope Francis na parating na sa bansa, "Your Holiness, please help and pray for our concern with President Aquino. Free all political detainees and prisoners."  Hinihiling nila na nawa'y maging instrumento si Pope Francis upang mapalaya ang mga bilanggong pulitikal.

Ang pangulo ng XD ay si Ka Edwin, na kasama sa Partido Lakas ng Masa (PLM). Isa siya sa mga staff ng Task Force Detainees of the Philippines-National Capital Region (TFDP-NCR) noong panahong ako'y nakapiit sa Pasay City Jail noong taong 2000 dahil sa rali laban sa Visiting Forces Agreement (VFA) at kinasuhan ng pulisya ng direct assault, na dapat ay tatlong taon kong bubunuin. Subalit dahil sa tulong ng TFDP-NCR at ng aking grupong Sanlakas ay nakalaya ako. Hindi ko rin malilimutan ang malaking tulong ni kasamang Judy Ann ng Sanlakas at kasama ko sa nasabing rali habang ako'y nakakulong hanggang sa ako'y lumaya.

Maraming beses na rin akong nagrali, nakatakbo, hindi nahuli, nag-OP-OD, nahuli, nadala sa presinto, nagrali, nabugbog sa rali, nahuli muli, nakalaya. Patuloy ang pagkilos sa kabila ng mga panganib upang prinsipyadong makibaka tungo sa tagumpay ng mga simulain at pangarap na lipunan.

Kaya nang makilala ko ang XD ay agad akong nagboluntaryong tumulong sa kanilang kampanya. Sumang-ayon naman sina Ka Edwin at ilan pang mga kasama sa XD. Subalit nito lamang Setyembre 2016 talaga ako naging aktibo, lalo nang sumama ako sa ikaapat yatang pagkakataon sa BRAT (Basta Run Against Torture) 2016, isang takbuhan mula sa harapan ng tanggapan ng Commission on Human Rights (CHR) hanggang sa loob ng Quezon Memorial Circle kung saan nagkaroon ng programa. Tumula ako at isa pang kasama bilang kinatawan ng XD sa BRAT.

Ang ilang mga kasama ko sa XD ay nakulong sa Muntinlupa noong panahong kami naman ang dumadalaw sa kanila sa panahon bago mag-Bagong Taon. Binuo nila ang XD noong Nobyembre 17, 2012 sa Bulacan. (Aba, kasabay pala ito ng ika-71 kaarawan ng aking ama.)

Isang aktibidad bilang kasapi ng XD ang tila baga nagpatibay sa aking paninindigan, lalo na sa usapin ng mga bilanggong pulitikal at karapatang pantao. Naganap iyon noong Setyembre 24-25 nang naimbitahan ako sa Balay Rehabilitation Center bilang isa sa apat na kinapanayam at ginawan ng talambuhay bilang mga dating bilanggo hinggil sa naranasan naming tortyur nang kami'y mapiit. Setyembre 27, 2016, ika-31 anibersaryo ng Balay, ay binasa ang aming mga talambuhay sa harap ng maraming tao sa isinagawa nilang programa na ginanap sa Bantayog ng mga Bayani. Doon ay hinandugan ko naman ng tula ang Balay para sa kanilang ika-31 anibersaryo. Pakiramdam ko'y mas naging matikas ang aking pagiging mandirigma matapos ang programang iyon.

Mula noon ay nagpatuloy na ang aking pagkilos sa loob ng XD at itinalaga rin nila ako bilang opisyal na kinatawan ng XD sa grupong iDefend, lalo na sa Komite sa Edukasyon nito. Sa ngayon ay nagsasagawa ako ng ilang mga sulatin para sa XD.

Gayunman, tila malayo pa ang aking lalakbayin upang magampanan ng taospuso ang mga itinalagang gawain sa akin ng XD dahil na rin sa iba ko pang samahang kinikilusan, tulad ng pagiging pultaym sa Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP). Tumutulong din ako sa Sanlakas, Metro Manila Vendors Alliance (MMVA), Kongreso ng Pagkakaisa ng mga Maralita ng Lungsod (KPML), at grupong IDefend para sa ilang gawain. Subalit hindi naman magkahiwalay ang paninindigan ng XD sa mga grupong ito dahil nagkakaisa pa rin kami sa prinsipyo't panawagang itayo ang isang lipunang makatao kung saan wala nang tortyur at nakukulong dahil lang sa kanilang pulitikal na paniniwala.

Mabuhay ang mga kasama sa XD Initiative! Palayain ang lahat ng mga bilanggong pulitikal!

Dalawang tulang binigkas sa "Pray for Eight" Concert sa Luneta

DALAWANG TULANG BINIGKAS SA "PRAY FOR EIGHT" CONCERT SA LUNETA
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang pambihirang pagkakataon ang ibinigay sa inyong lingkod ng mga kasapi ng CAMB (Campaign Against the Marcos Burial at Libingan ng mga Bayani), nang ako'y nakatula sa harapan ng maraming tao noong Nobyembre 6, 2016 na ginanap sa Lapulapu Monument sa Luneta sa Maynila.

Pambihirang pagkakataong hindi dapat palagpasin, kaya inihanda ko ang aking sarili.

Noong panahong iyon ay may nakahanda na akong tula, ngunit hindi pa tungkol sa mangyayaring pagpapasya ng mga hukom ng Korte Suprema sa Nobyembre 8, 2016, dahil hindi agad ako nakagawa dahil sa dami ng gawaing inaatupag.

Nakita ako ni Dino Manrique na nakaupo sa tabi ng mga audience, at ako'y kanyang tinawag. Pinapunta sa likod ng stage at sinabihan ang emcee na ako'y tutula. Mabuti na lang at may handa akong tula na naka-print sa bond paper.

Tinawag ako ng emcee at sinabihang pag maglilitratuhan na ay saka ako tutula. Nais kasi ng isang broad sheet na kumuha ng litrato na pam-front page. At sinabi ng emcee sa mga tao na magpunta na sa harapan ng stage upang mag-pose para sa litrato.

Nang magsimula ang litratuhan ay binasa ko naman ang unang apat na saknong ng anim na saknong ng tula kong "Bawat Bato para sa Bawat Bayani", na nang matapos ang ikaapat na saknong ay nagpalakpakan ang mga tao. Matapos ang litratuhan ay nagsibalik na sa kanya-kanyang pwesto ang mga dumalo, saka ako muling tinawag ng emcee upang magbasa ng isa pang tula. Binasa ko naman ang tulang "Si Liliosa Hilao".

Narito ang dalawang tulang aking binasa:

HINDI BAYANI ANG DIKTADOR

simbolo ang Libingan ng mga Bayani
ng dangal, ng tapang, ng giting ng marami
silang totoong nagpakasakit, nagsilbi
sariling buhay ang alay, bayan ang saksi

may isang pinunong malaon nang humimlay
na diktador sa bansa noong nabubuhay
nais ng mga kaanak nitong namatay
na doon ay ilagak na ang kanyang bangkay

ngunit kayraming nagprotesta, humihiyaw
di marapat doon ang taksil na nagpataw
ng martial law na sa bukas nila'y gumunaw
berdugong diktador na sa laya'y umagaw

bakit ang di bayani'y ililibing doon
bakit di na ilibing sa kanyang rehiyon
libingan ng bayani'y simbolo ng nasyon
ang di marapat ay huwag doon ibaon


SI LILIOSA HILAO

mula Pamantasan ng Lungsod ng Maynila
estudyanteng may katapatan sa adhika
nang dahil sa kanyang maagang pagkawala
ang pamilya niya'y lumuha’t naulila

punong-patnugot ng Hasik, na publikasyon
ng kamag-aaral ng paaralang iyon
binatikos sa pahayagan nilang yaon
ang diktaduryang Marcos na animo’y leyon

siya'y iskolar, magaling na estudyante
kandidato siyang maging summa cum laude
ngunit naglaho ang ningning ng binibini
nang siya'y dinukot ng apat na ahente

ng konstabularyang galamay ng tirano
na makapangyarihan sa buong gobyerno
hawak sa leeg ang maraming pulitiko
at kamay na bakal ang pinairal nito

ayon pa sa ilang ulat, si Liliosa
ay pinahirapan, ginamitan ng pwersa
ginahasa, pinaslang ng Konstabularya
unang biktima ng madugong diktadura

ang kwento ni Liliosa'y dapat masambit
sa salinlahi ngayon nang di na maulit
kay Liliosa at sa iba pang ginipit
mailap na katarungan nawa'y makamit


Ito naman ang kinatha kong tula matapos ang aking pagbigkas, at habang naghihintay matapos ang konsiyerto. Nakaupo lamang ako sa gilid habang nanonood ng konsiyerto ang mga kasama.

PAGNINILAY SA "PRAY FOR EIGHT" CONCERT

dinggin nawa ng walo o higit pang mahistrado
ang tinig ng bayan at pintig nitong aming pulso
na kasaysayan ay kaakibat ng pagkatao
at ugat ng lahing dapat buo, di binabago

patuloy na humihikbi ang maraming pamilya
ng mga nawala sa panahon ng diktadurya
hanggang ngayon, kay-ilap ng ninanasang hustisya
nawa, katarungang asam na'y mapasakanila

pagpapasiyahan nila kung wasto bang ilibing
sa Libingan ng Bayani ang diktador ng lagim
sugat pang di hilom ay huwag budburan ng asin
kasaysayan pag nayurakan ay di malilihim

kami'y umaasang maging patas ang inampalan
at di yuyurak sa pagkatao't dangal ng bayan
O, hukom, maalam ding maningil ang kasaysayan
mga pasiya nyo nawa'y maging makatarungan

Itigil ang pagpaslang sa mga manggagawa!

ITIGIL ANG PAGPASLANG SA MGA MANGGAGAWA!

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kahindik-hindik ang mga naganap nitong mga nakaraang araw at buwan. Tila baga sumasabay sa pagpaslang sa mga adik ang pagpaslang sa mga manggagawa. Lagim ang isinalubong ng bagong rehimen at pati manggagawa ay nadamay sa lagim na ito.

Nitong nakaraang Setyembre 23 ay nakita sa facebook ang isang litrato ng manggagawang duguan at nakahiga sa tapat mismo ng tanggapan ng National Labor and Relations Commission (NLRC) sa Banaue St., sa Lungsod Quezon. Ayon sa pahayag ng iDefend (In Defense of Human Rights and Dignity Movement), ang pinaslang ay si Edilberto Miralles, dating pangulo ng unyon ng R&E Taxi.

Ito'y naganap ilang araw matapos namang mapabalita ang pagkapaslang kay Orlando Abangan, na isang lider-obrero mula sa Partido ng Manggagawa, mula sa Talisay, Cebu. Siya'y binaril ng isang di pa nakikilalang salarin noong Setyembre 17.

Pinaslang din noong Setyembre 7 ang manggagawang bukid na si Ariel Diaz ng umano'y tatlong katao sa bayan ng Delfin Albano, lalawigan ng Isabela. Si Diaz ang tagapangulo ng Danggayan Dagiti Mannalon ti Isabela at namumuno sa tsapter ng Kilusang Magbubukid ng Pilipinas sa lalawigan.

Apat na magsasaka ang binaril ng mga di pa nakikilalang salarin sa maagang bahagi ng Setyembre. Sila'y pinaslang sa isang bukid na nasa loob ng Fort Magsaysay sa Laur, Nueva Ecija. Ang mga biktima'y sina Emerenciana Mercado-de la Cruz, Violeta Mercado-de Leon, Eligio Barbado at Gaudencio Bagalay, na pawang mga kasapi ng Alyansa ng mga Magbubukid na Nagkakaisa, na nagsasaka sa pinag-aagawang 3,100 ektaryang lupa sa loob ng Fort Magsaysay. May ilan pang nasugatan.

Noong Setyembre 20 naman ay pinaslang ang lider-magsasakang si Arnel Figueroa, 44, sa Yulo King Ranch sa Coron, Palawan. Si Figueroa ang tagapangulo ng Pesante-Palawan at ang kanilang mag kasapi ay petisyuner ng CARP (Comprehensive Agrarian Reform Program).

Sa unang araw pa lang ng Hulyo ng administrasyong Digong ay pinaslang ng di pa nakikilalang salarin ang anti-coal activist na si Gloria Capitan, isang lider sa komunidad at kasapi ng Kilusan Para sa Pambansang Demokrasya-Bataan. Pinaslang siya sa Lucanin, Mariveles, Bataan. Kilala siyang nakikibaka upang ipasara ang open coal storage at stockpile sa kanilang komunidad dahil nakadudulot ito ng mga matitinding sakit sa mga naninirahan malapit doon.

Nakababahala na ang ganitong mga pangyayari. Dapat na hindi lang manahimik sa isang tabi ang mga manggagawa, lalo na't ang kanilang hanay na ang dinadaluhong ng mga rimarim. Hindi dapat ang laban sa kontraktwalisasyon lang ang kanilang asikasuhin kundi ang lumalalang kalagayan mismo ng ating mga komunidad sa ngalan ng madugong pakikipaglaban ng pamahalaan sa inilunsad nitong giyera sa droga.

Ang pagkamatay ng mga manggagawang ito ay isang alarmang hindi na dapat maulit. Dapat lumabas sa kalsada ang mga manggagawa't ang mismong sambayanan sa ngalan ng proseso o due process of law at paggalang sa karapatang pantao, buhay at dignidad.

Ang mga nangyaring pagpaslang na ito'y dapat masusing imbestigahan ng mga ahensya sa karapatang pantao, at maging ng kapulisan, at dapat magkaroon ng katarungan ang pagkamatay ng mga manggagawa at magsasakang ito.

Katarungan sa mga manggagawa at magsasakang pinaslang! Stop Labor Killings!

Sanggunian: Press statement ng iDefend, Sentro at Partido ng Manggagawa (PM)

Ang piritay sa kulturang Pinoy at ang pangongopya ni Pirena ng anyo ng iba

ANG PIRITAY SA KULTURANG PINOY AT ANG PANGONGOPYA NI PIRENA NG ANYO NG IBA
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nasubaybayan ko rin ng ilang araw ang bagong pantaseryeng Encantadia, na tungkol sa kasaysayan ng apat na magkakapatid na diwata at anak ni Reyna Minea na sina Pirena, Amihan, Danaya at Alena. At nitong huli nga, nasaksihan ng mga tagapanood nito kung paano gayahin ng kontrabidang si Pirena ang anyo ng kanyang kapatid na si Danaya. Siniraan ni Pirena ang kanyang kapatid at gumawa ng mga kaasalang magpapataw ng parusa kay Danaya. Nagawa ito ni Pirena nang kopyahin niya ang anyo ni Danaya at naghasik ng lagim, sinunog ang gamit ng mga karaniwang nilalang sa Encantadia, at pinaghahampas ng yantok at pinagmumura ang mga tauhan nito.

Dahil dito'y naparusahan si Danaya sa kasalanang hindi niya ginawa. Naparusahan siya ng konseho. Hindi alam nina Reyna Amihan at ng konseho na kayang magpalit ng anyo ni Pirena, at siraan ang sarili nitong kapatid upang makuha lamang kay Amihan ang trono. Ipinatapon si Danaya sa mundo ng mga tao bilang parusa.

Ang ginawa ni Pirena ay katulad ng sa piritay, isang malignong kumokopya ng anyo ng isang tao at inililigaw ito sa ilang. Noong bata pa ako, naikwento ng aming tiyahin, si Nanay Roming o Inay Taba, ang hinggil sa Piritay. Isa ito sa mga kinatatakutan noon sa isang nayon sa Batangas. Ang Piritay ay isang uri ng nilalang na kayang kumopya ng anyo ng isang tao, ngunit hindi tao, kundi parang maligno.

Tulad din ito ng diwatang si Pirena na nagbabago ng anyo, at ginagaya ang anyo ng nais niyang gayahin, na akala mo'y yaong taong iyon talaga ang iyong kaharap. Kayang kopyahin ang iyong anyo.

Naalala ko tuloy ang hunyangong nagbabagong anyo, na kinokopya ang kulay ng anumang makapitan nito, tulad ng kulay ng puno o dahon.

Hinagilap ko sa aking naaagiw na isipan ang ikinwento ng namayapang tiyahing si Inay Taba hinggil sa piritay. Kung matatandaan ko pa, ganito niya iyon ikinwento sa amin: May isang taganayon na hinanap niya ang kanyang kapatid. Nakita niya sa bukid, na papuntang bundok ang kanyang kapatid at hinabol niya ito para pauwiin na at makakain. Ngunit ang ginawa ng kanyang kapatid ay nagpahabol. Hanggang sa magkaligaw-ligaw siya sa bundok. Iyon pala ay piritay ang kanyang hinahabol.

Dahil hindi siya umuwi kinagabihan ay hinanap na siya ng kanyang mga kamag-anak. May nakapagsabi sa kanyang mga kamag-anak na nakita siyang pumunta sa bundok kaya doon nagpunta ang kanyang mga kamag-anak, at iba pang taganayon na nakasulo. Nakita siyang nakahandusay sa dawag, may mga sugat.

Kinabukasan ay sinabi ng kanyang kapatid na hindi naman ito lumayo at nagpahabol. Ang sabi naman ng iba pang taganayon na maaaring piritay ang kanyang hinabol at hindi ang kanyang kapatid, dahil nga nakokopya nito ang anyo ng sinumang naisin nito at dalhin sa malayo ang nakatuwaan nito.

Parang ganito rin ang ginawa ni Pirena, na isang tusong diwata, na kahit sariling kapatid ay nais mapahamak makuha lamang ang trono ng Encantadia. Sa Encantadia ay ipinakita rin ang pagbabagong anyo ni Sangre Danaya na nag-anyong aso para lang makatakas kay Pirena na nais siyang paslangin. Nabanggit din ni Danaya sa punong kawal na si Aquil na may kumokopya ng kanyang wangis na dapat nilang malaman kung sino.

Gayunpaman, hindi kaya ang mga malignong tinatawag na piritay ay mga masasamang engkanto tulad ni Pirena ng Encantadia?

Nasa kultura ng mga malalayong lalawigan ang paniniwala sa mga maligno, halimaw, o ibang nilalang na hindi nakikita ng karaniwang tao. Tulad din sa kwento ng Encantadia na hindi alam ng mga tao na ito'y umiiral. Nariyan sa ating kultura ang mga kilalang kwento ng mga aswang, tiyanak, tikbalang, manananggal, at iba pa. At ang di gaanong popular na kwento ng piritay.

10 km Lakad Laban sa Pagpapalibing sa Diktador sa LNMB, Isinagawa

10KM LAKAD LABAN SA PAGLILIBING SA DIKTADOR SA LNMB, ISINAGAWA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Agosto 31, 2016 nang maglakad ang inyong lingkod mula sa Bantayog ng mga Bayani sa Quezon Avenue sa Lungsod Quezon, hanggang sa Korte Suprema sa Maynila, mula ika-6 hanggang ika-9 ng umaga. Dapat na Agosto 24, 2016 ang lakad na ito, pagkat ang orihinal na oral argument sa Korte Suprema ay sa araw na ito, ngunit inurong ng pitong araw pa. Ang paglalakad na ito ay isang anyo ng protesta laban sa pagpapalibing kay dating Pangulong Marcos sa Libingan ng mga Bayani (LNMB).

Ang patalastas dito'y inanunsyo ng inyong lingkod sa facebook. Gayunman, ako lamang mag-isa ang naglakad, marahil ay dahil hindi pa sanay ang mga tao na isang kampanya rin ang paglalakad. O kabilang ang mahabang paglalakad sa pagkilos tulad ng rali. Kasama ng isang litratong nilagyan ko ng anunsyo, aking isinulat sa facebook, 

"Ni-reset ng Supreme Court ang Oral Argument hinggil sa Marcos burial mula August 24 sa Agosto 31. Kaya ni-reset din ang lakad na ito.

Sa muli, bilang pakikiisa sa sambayanang hindi pumapayag sa pagpapalibing kay dating Pangulong Marcos sa Libingan ng mga Bayani, ako po ay maglalakad mula sa Bantayog ng mga Bayani hanggang sa Korte Suprema, na pangyayarihan naman ng oral argument na naka-iskedyul sa araw na iyon. Sa mga nais sumama, mangyaring magdala po kayo ng inyong plakard, pampalit na tshirt, tubig at twalya. Magdala na rin po ng payong o kapote dahil baka maulan sa araw na iyon. Maraming salamat po.

Greg Bituin Jr.

participant, 142km Lakad Laban sa Laiban Dam, Nobyembre 2009

participant, 1,000 km Climate walk from Luneta to Tacloban, Oct2-Nov8, 2014

participant, French Leg ng Climate Walk from Rome to Paris, Nov-Dec 2015

participant, 135km Martsa ng Magsasaka, mula Sariaya, Quezon to Manila, April 2016

participant, 10km Walk for "Justice for Ating Guro" from DepEd NCR to Comelec, May 2016"

Kinagabihan bago ang araw na iyon ay dumalo ang inyong lingkod sa pagtitipon sa Our Lady of Loreto Parish sa Sampaloc, Maynila para sa isang misa, pagtutulos ng kandila, at maikling programa hinggil sa panawagang huwag mailibing si Marcos sa Libingan ng mga Bayani. Nagsimula ang misa ng ikaanim ng gabi sa isang tuklong (kapilya) sa gilid ng Simbahan ng Loreto, at sa pasilyo niyon naganap ang pagtutulos ng kandila at pagsasabi ng karamihan kung sinong martir, pinahirapan at nangawala noong panahon ng batas-militar ang kanilang inaalala. Nagkaroon din ng ilang power point presentation hinggil sa mga naganap noong martial law, at pagkukwento rin ng ilang dumalo hinggil sa mga nangyari noon.

Agosto 31, 2016, nagsimulang maglakad ang inyong lingkod ng ganap na ika-6:15 ng umaga sa Bantayog ng mga Bayani, at nakarating sa Korte Suprema ng bandang ika-8:45 ng umaga. Ang ruta kong dinaanan ay ang kahabaan ng Quezon Avenue sa Lungsod Quezon, sa Welcome Rotonda, sa España Blvd., at lumiko ako sa Lacson Ave. papuntang Bustillos, Mendiola, Legarda, Ayala Bridge, Taft Ave., hanggang makarating ng Korte Suprema sa Padre Faura St., sa Maynila.

Nang makarating ako roon ay naroon na ang dalawang panig - ang grupong anti-Marcos at ang grupong maka-Marcos. May mga nagtatalumpati na at may mga sigawan. Hanggang sa pumagitna na rin ang mga pulis upang hindi magkagulo. Bandang ika-11 ng umaga ay natapos na ang programa ng panig ng mga anti-Marcos burial, at kasunod nito ay ipinarinig na sa malakas na speaker mula sa Korte Suprema ang oral argument sa loob. Kaya kasama ng ilang mga kaibigan mula sa human rights, tulad ng FIND (Families of Victims of Involuntary Disappearances) at CAMB-LNMB (Coalition Against the Marcos Burial in Libingan ng mga Bayani), kami'y nakinig ng mga talumpati. Bandang ikalawa ng hapon nang ako'y magpasyang umalis dahil may ilan pang gawaing dapat tapusin.

Maaaring may magtanong, "Bakit kailangan mong maglakad?" Na sasagutin ko naman ng ilang mga dahilan.

Kailangan kong lakarin iyon, hindi dahil walang pamasahe, kundi ipakitang ang paglalakad ay isa ring anyo ng pagkilos na makabuluhan, at isa ring anyo ng pakikibaka na hindi lamang rali o paghahawak ng armas.

Tulad ng mga nasamahan kong lakaran noon, nais kong ipakita sa taumbayan ang kahalagahan ng mga isyung dapat nilang huwag ipagsawalang bahala. Tulad ng isyu ng paglilibing sa dating Pangulong Marcos. Kapag inilibing siya sa Libingan ng mga Bayani, natural na maituturing siyang bayani, kahit siya ay pinatalsik ng taumbayan dahil sa kanyang kalupitan noong panahon ng diktadura. Ayaw nating basta na lamang mababoy ang kasaysayan, o mabago ito dahil pinayagan ang pagpapalibing sa kanya sa Libingan ng mga Bayani.

Kahit na sabihin pa ng iba na wax na lamang at hindi na ang katawan ni Marcos ang ililibing sa Libingan ng mga Bayani, makakasira pa rin ito sa imahen ng Pilipinas bilang siyang nanguna sa people power na naging inspirasyon ng iba pang bansa upang ilunsad din ang kanilang sariling bersyon ng people power.

Dapat ngang sundin na lamang ang hiling noon ni Marcos na ilibing siya sa tabi ng kanyang ina sa Ilokos, at hindi pa magagalit ang mamamayan. Ito marahil ang mas maayos na libing na marapat lamang kay Marcos na pinatalsik ng taumbayan.

Hindi ako maka-Ninoy o makadilawan, kaya ang isyung ito para sa akin ay hindi tungkol kay Marcos o kay Ninoy, o sa maka-Marcos o maka-Ninoy. Ako'y nasa panig ng hustisya sa mga nangawala noong martial law na hanggang ngayon ay hindi pa nakikita. Ako'y nasa panig ng mga ulilang hindi pa nakikita ang bangkay ng kanilang mga kaanak. Ako'y aktibistang dalawang dekadang higit nang kumikilos para sa uring manggagawa at masa ng sambayanan, na karamihan ng aming mga lider ay pinahirapan noong panahon ng diktadurang Marcos.

Patuloy akong maglalakad bilang isang uri ng pagkilos upang manawagan para sa katarungan sa mga biktima ng martial law na hindi na dapat maulit sa kasaysayan.

Narito ang kinatha kong tula hinggil sa isyung ito na may walong pantig bawat taludtod:

sa bayan ng magigiting

diktador ay ililibing

papupurihang bayani

masa'y nanggagalaiti

di bayani ang diktador

sabi nilang nagmamaktol

bakit muling ililibing

ang dati nang nakalibing

sa lalawigang Ilokos

ng tatlong dekada halos

ngunit masa'y tumatanggi

kung Libingan ng Bayani

si Makoy ay ililibing

di payag, iiling-iling

mga bayaning nabaon

baka mag-alisan doon

"ayaw naming makasama

ang kumawawa sa masa

daming nawala, tinortyur

sa panahon ng diktador

di siya isang bayani

huwag sa aming itabi!"

Ang tulang "Imperyalismo" ni Jose Corazon de Jesus

ANG TULANG "IMPERYALISMO" NI JOSE CORAZON DE JESUS

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pananakop ng isang malaking bansa sa isa pang bansa ang imperyalismo, di pa sa pisikal na kaanyuan nito kundi kahit na sa pang-ekonomyang patakaran. At sa panahon ng makatang Jose Corazon de Jesus, na panahon ng mga Kano sa atin, ay kumatha siya ng tulang pinamagatan niyang "Imperyalismo", na nalathala noong Enero 6, 1923 sa pahayagang Taliba. Muli itong nalathala sa aklat na Jose Corazon de Jesus: Mga Piling Tula, na pinamatnugutan ni Virgilio S. Almario, na nasa pahina 163-164 ng aklat.

Halina't namnamin at pagnilayan natin ang tulang "Imperyalismo":

IMPERYALISMO

Jose Corazon de Jesus

"Washington D.C. (Nob. 30) - Maraming pahayagan dine ang nagsasabi na hindi dapat palayain ang mga Pilipino sapagkat hindi pa edukado at tinitiyak nila na hindi magkakaroon ng independensiya hangga't di marunong ng Ingles ang lahat ng Pilipino."

Ingles naman ngayon itong salitaan,

lalo pang lumayo yaong Kasarinlan;

matuto ng Ingles itong Kapuluan,

mawalan ng wikang katuubo't mahal;

mag-Amerikano sa kaugalian,

mag-Amerikano pati kabastusan,

mag-Amerikano gayong hindi naman,

isang utos itong napakahalimaw!

Piliting ang bayan, nang upang lumaya'y

papagsalitain ng di niya wika:

Imulat ang mata sa kilos masagwa,

edukahin tayong parang gagong bata.

Ito'y gawa lamang noong mga bansa

na lubhang salbahe, makamkam, masiba!

Walang katuwiran ang may ganyang diwang

ululin ang bayan sa pangakong pawa.

At hindi ba Ingles itong aming bayan?

Tingnan at kay buti na naming magnakaw,

tingnan at kay buting umestapa diyan,

tingnan at kay galing sa panunulisan.

Noong araw baga, kami'y mayr'on niyan,

noong araw baga'y may sistemang ganyan?

Iya'y edukasyong aming natutuhan

sa iingles-ingles na dito'y dumatal!

Noong araw kami, sa isang araro'y

ilagay ang k'walta at may tatrabaho;

ngunit ngayon, gawin ang sistemang ito

at tagay ang k'walta pati araro mo.

Kung tunay man kaming mga Pilipino,

natuto't bumuti sa Amerikano,

ang Amerikano ay nagdala rito

ng sama rin naman ng mga bandido.

Pipilitin ngayong matuto ng Ingles

ang Bayang ang nasa'y Paglayang matamis;

pipilitin ngayong dila'y mapilipit

nitong mga taong dila'y matutuwid;

pipilitin ngayong kami ay mapiit

hangga't di matuto na umingles-ingles;

saka pagkatapos, pipintasang labis,

inyong sasabihing kami'y batang paslit!

Tarantado na nga itong daigdigan!

Tarantado na nga itong ating bayan!

Kung ano-ano na iyang kahilingan,

sunod ke te sunod na animo'y ugaw!

Kung ayaw ibigay iyang Kasarinlan,

tapatang sabihin, na ayaw ibigay.

Pagkat dito'y inyong kinakailangan

maging dambuhala ng pangangalakal!

Ni walang katwirang dito ay magtaning

ang sinumang bansang dumayo sa amin,

walang bayang api ni bayang alipin

at hindi katwiran na kami'y sakupin!

Kung bagamat ito'y natitiis namin,

sapagkat ang Oras ay di dumarating!

Nagtitiis kami't umaasa pa rin

na ang Amerika'y hindi bansang sakim!

Ayon sa Merriam Webster Dictionary, ang kahulugan ng imperyalismo o imperialism ay: (a) a policy or practice by which a country increases its power by gaining control over other areas of the world; (b) the effect that a powerful country or group of countries has in changing or influencing the way people live in other, poorer countries.

Ayon naman sa Cambridge Dictionary, ang kahulugan ng imperyalismo o imperialism ay: the attempt of one country to control another country, esp. by political and economic methods.

Sa English-Tagalog Dictionary ni Fr. Leo English, ang imperialism ay: (noun) an imperial system of government. Ang imperialist ay: a person who favors imperialism. At ang imperial naman ay: of or having to do with an empire or its ruler: Ukol sa imperyo o emperador.

Ayon naman sa UP Diksiyonaryong Filipino, ang imperyalismo ay: patakaran sa pagsakop ng isang bansa o imperyo sa ibang bansa o teritoryo; pag-impluwensiya o pagkontrol ng isang bansa sa mahina at mahirap na bansa sa pamamagitan ng kalakalan, diplomasya, o katulad.

Sa Encyclopedia Britannica naman ay ganito ang pakahulugan ng imperialism: Imperialism, state policy, practice, or advocacy of extending power and dominion, especially by direct territorial acquisition or by gaining political and economic control of other areas. Because it always involves the use of power, whether military force or some subtler form, imperialism has often been considered morally reprehensible, and the term is frequently employed in international propaganda to denounce and discredit an opponent’s foreign policy. (Ang imperyalismo, patakarang pang-estado, kalakaran, o adbokasiya ng pagpapalawak ng kapangyarihan at pinamamahalaan, lalo na direktang pagsakop ng teritory o sa pagkontrol sa pulitika at ekonomiya ng iba pang lugar. Pagkat lagi rin itong gumagamit ng lakas, ito man ay pwersang militar o ilang tusong pamamaraan, itinuturing ang imperyalismo na maganda nga ngunit pagsisisihan mo, at kadalasang ginagamit din ang termino sa mga pandaigdigang propaganda upang tuligsain at wasakin ang patakarang panlabas ng kaaway. - sariling salin ng may-akda).

Kung babaybayin natin ang kasaysayan, ang imperyalismo noong mga panahong sinauna ay malinaw, dahil sa papalit-palit ng imperyo. 

Ayon sa rebolusyonaryong si Vladimir Lenin, ang imperyalismo ang pinakamataas na antas ng kapitalismo. Binanggit niyang may limang yugto ang imperyalismo, at ito'y ang mga sumusunod: (1) nalikha ang konsentrasyon ng produksyon at puhunan sa mataas na yugtong nakalikha ng mga monopolyong may malaking papel sa buhay-pang-ekonomya; (2) ang pagsasama ng pamumuhunan ng bangko sa pang-industriyang pamumuhunan, at ang paglikha ng oligarkiyang pinansyal sa batayan ng nabanggit na "pinansyang kapital"; (3) ang pagluluwas ng puhunan na kaiba sa pagluluwas ng mga kalakal na may natatanging kahalagahan; (4) ang pagbuo ng mga internasyonal na monopolyo kapitalistang asosasyon na pinaghahatian ang yaman ng mundo para sa kanila, at (5) ang ganap na pagkakahati ng buong daigdig sa pagitan ng mga pinakamakapangyarihang kapitalistang bansa. Ang imperyalismo ay kapitalismong nasa yugto ng pag-unlad at kung saan nabubuo ang pangingibabaw ng monopolyo at pampinansyang puhunan; at napakahalaga ng pagluluwas ng puhunan; kung saan nagsimula na ang pagkakahati ng mundo sa mga pandaigdigang nagpopondo, at ganap nang nakumpleto ang pagkamkam ng mga kapitalistang bansa ng iba't ibang teritoryo sa daigdig. [mula sa [Lenin, Imperialism the Highest Stage of Capitalism, LCW Volume 22, p. 266-7.]

Kumbaga, hindi na ito simpleng bili-benta o buy and sell, kundi nakamit na ng kapitalismo ang bulto-bultong tubo sa pandaigdigan at ang sistemang ito na ang nagpapasya sa kung saan na patutungo ang mundo, sa pamamagitan na rin ng mga dambuhalang korporasyon. Ang labis na tubo't puhunan ng mga korporasyong ito, na nagmula sa pagsasamantala o pambabarat sa lakas-paggawa ng manggagawa, ay iniluluwas sa di pa gaanong maunlad na bansa kung saan kakaunti ang puhunan, mababa ang halaga ng lupa, lakas-paggawa at hilaw na materyales.

Sa ganitong pananaw ni Lenin, hindi lamang ito simpleng isyu ng dayuhang pananakop, at tanging sagot ay pagkamakabayan, dahil wala namang magagawa ang pagkamakabayan sa isyu ng puhunan at paggawa, sa isyu ng kapitalista't manggagawa. Tulad din maraming mga makabayang kapitalista ang nambabarat sa manggagawa. Sa loob ng pabrika halimbawa, na mas ang umiiral ay ang sistema ng sahod at tubo, at kahit lahat kayo ay makabayan, mananatiling barat ang makabayang kapitalista sa sahod, at maaaring mag-aklas ang makabayang Pilipino dahil sa baba ng sahod. Dahil kalikasan talaga iyon ng sistemang kapitalismo.

Sa tula ni Huseng Batute, nagsimula ang imperyalismo sa pagpapagamit ng wika ng mga kapitalistang mananakop, at pagbabalewala sa sariling wika ng mismong pamahalaang Pilipino. Ipinoprotesta niya ang wikang Ingles na ipinipilit sa atin upang unti-unting yakapin natin ang kulturang dayuhan, na magdudulo sa pagkawala naman ng sariling identidad o sariling katauhan. Gayunman, sa dulo ng tula ay umaasa pa rin naman siyang hindi sagad-sagaring kapitalistang ganid ang bansang Amerika.

Panahon iyon ng Amerikano sa bansa, na nang ginawa ang tula ay mahigit isang dekada pa bago maganap ang Ikalawang Daigdigang Digmaan. Namatay si Huseng Batute noong 1932, sa panahong siya ang kinikilalang Hari ng Balagtasan.

Mahalaga ang pagkakasulat ni Huseng Batute upang masilip natin kung ano ba ang imperyalismo sa kanilang panahon. Mas makabayan, at mas laban sa pananakop ng dayuhan. Kaiba ito sa pananaw ni Lenin na ang imperyalismo ang pinakamataas na yugto ng kapitalismo, pagkat nasa panahong mas umiiral pa ang piyudalismo sa bansa kaysa kapitalismo, dahil mayorya ng bansa ay agrikultural at hindi pa gaano noon ang industriya sa bansa.

Kaya bagamat nagkaroon na ng nobelang Banaag at Sikat na inilabas ng serye sa pahayagang Muling Pagsilang noong 1905 (at naisaaklat noong 1906) na sinulat ni Lope K. Santos na tumatalakay sa buhay at pakikibaka ng uring manggagawa sa Pilipinas, mayorya ng panahong iyon ay nabubuhay sa pagsasaka. Noong 1930, dalawang taon bago mamatay si Batute ay naitatag naman ang Partido Komunista ng Pilipinas (PKP) na nananawagan din ng pakikibaka laban sa imperyalismo. Kumbaga, tumagos man sa kamalayan ng mga Pilipino ang sosyalismo, o lipunan ng uring manggagawa, hindi ito agad maipagtatagumpay kung mayorya ay magsasaka.

Gayunpaman, mahalaga ang pagtalakay ni Batute sa tula pagkat isiniwalat niya ang kalapastanganan ng imperyalismo sa ating bansa noong kanyang panahon.

ANG DAMO AT ANG BATO: Isang makabagong pabula sa panahon ni Digong

ANG DAMO AT ANG BATO: Isang makabagong pabula sa panahon ni Digong

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Masayang nag-uusap ang damo at ang bato sa isang liwasan. Nang maya-maya'y dumating ang isang maya.

Anang maya, "Mga kaibigan, nais ko sana kayong kapanayamin. Bago iyon, kinapanayam ko ang ilang nilalang kung saan ba sila masaya. Ngunit karamihan ay nagsabing hindi sila masaya. Tinanong ko ang uod kung masaya ba siya. Ang sabi niya'y hindi pagkat wala pa siyang pakpak na maganda tulad ng paruparo. Tinanong ko ang paruparo kung masaya ba siya. Ang sabi niya'y hindi pagkat di pa niya nasimsim ang pinakamarikit na rosas sa hardin. Tinanong ko ang rosas kung masaya ba siya. Ang sabi niya'y hindi pagkat di pa dumarating ang binatang pipitas sa kanya upang ibigay sa pinipintuhong dalaga. Tanong ko lang, mga kaibigang damo at bato, kayo ba ay masaya?"

Tumugon ang damo, "Masaya ako sa kung ano ako ngayon. Di alintana ang init ng araw o patak ng ulan. Kaysarap damhin ang ihip ng hangin. Masaya ako dahil ako'y ako."

Anang bato, "Ako'y moog na nakatutulong upang makapamuhay ng maayos. Pundasyon ng bahay at gusali, ginagamit ding graba, tungko, at marami pa. Masaya ako sa silbi ko sa mundo."

Dagdag ng damo, "Gayunpaman, bago ka dumating ay aming pinag-uusapan ng bato na hindi kami masaya sa nangyayari ngayon sa maraming nilalang sa mundo. Ginagamit ng mga tao ang aming pangalan para sa kanilang mga bisyo. Tinatawag nilang damo ang hinihitit nilang mariwana na karaniwang nagiging dahilan ng pagkasira ng kanilang kinabukasan."

Dagdag naman ng bato, "Gayundin naman, bato ang tinatawag ng mga tao sa kanilang bisyong shabu na nagiging dahilan din ng pagkasira ng kinabukasan ng maraming mamamayan."

Muli ay nagsalita ang damo, "Masaya ako bilang ako, ngunit sana'y huwag sirain ng tao ang mabuti naming pangalan."

"Gayon din ako," anang bato.

Sumagot ang maya, "Marahil nalalapit na ang pagkalinis ng inyong pangalan. Dahil tinutugis na ng kapulisan ang mga gumagamit ng damo at bato. Kung hindi mamatay ay makukulong ang mga taong gumagamit ng maling katawagan sa inyo."

Dalawang tulang handog sa BRAT 2016

DALAWANG TULANG HANDOG SA BRAT (BASTA RUN AGAINST TORTURE) 2016
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang araw bago gunitain ang International Day in Support of Victims of Torture tuwing Hunyo 26 ng bawat taon, muling inilunsad ng iba't ibang pangkat ang BRAT (Basta Run Against Torture) nitong Hunyo 25, 2016, araw ng Sabado. Nagsimula ang aktibidad sa CHR (Commission on Human Rights) patungong Quezon Memorial Circle, kung saan idinaos ang isang maikling programa.

Ilan sa mga dumalo sa BRAT 2016 ay ang Amnesty International, UATC (United Against Torture Coalition), PhilRights, PAHRA (Philippine Alliance of Human Rights Advocates, BMP (Bukluran ng Manggagawang Pilipino, kung saan ako ang kinatawan), TFDP (Task Force Detainees of the Philippines, Ex-Political Detainees Initiative (ExD), BALAY Rehabilitation Center, FIND (Families of Victims of Involuntary Disappearance), at mga kinatawan mula sa PNP (Philippine National Police), Army at Navy.

Sa CHR, nagkita kami ni kasamang Edwin, na pangulo ng pangkat na Ex-Political Detainee Initiative (ExD), kung saan isa rin akong kasapi. Nag-text pala siya sa akin, na di ko nabasa bago kami magkita, na hinilingan pala ang ExD na sila'y umawit, ngunit tumanggi si Edwin dahil hindi naman sila umaawit. Ang maaari raw ay tula. Kaya hinilingan silang bumigkas ng dalawang tula.

Buti't nadala ko ang kopya ng aklat kong "Patula ng UDHR" sa aking backpack at may dalawa roong tula hinggil sa tortyur. Nang malaman ng isang babaeng nag-isponsor na tutula ako, binigyan niya ako ng puting t-shirt na walang manggas na nakasulat ang malaking X na kulay kayumanggi, at nakapatong doon ang apat na taludtod na nakasulat ang "BRAT, Basta Run Against Torture", at sa ibaba nito ang "Not One More Victim: End Torture Now!", UN International Day in Support of Victims of Torture. Sa likod ng t-shirt ay logo ng United Against Torture Coalition - Philippines. Noong nakaraang taon ay nakadalo rin ako at nabigyan din ng gayong t-shirt, iba lang ang disenyo. Sinuot ko ang t-shirt doon sa CHR.

Nagkaroon muna ng programa bago simulan ang pagtakbo. Nagsalita roon bilang pagsuporta si CHR Commissioner Chito Gascon, at tumugtog naman sina Erwin Puhawan at Boodit, na siya ring tumayong emcee. Maya-maya lang ay marahan nang naglakad-takbo ang mga kalahok hanggang sa ikutin ang buong Quezon Memorial Circle at pumasok sa loob. Pagdating sa entablado ng Quezon Memorial Circle, nagtipon-tipon ang mga tao para sa isang programa.

Tinawag ng emcee ang mga tagapagsalita ng kani-kanyang organisasyon. Ayon sa ilang mga nagtalakay, noong 1984 pa ipinasa at nilagdaan ng 155 estado o bansa ang United Nations Convention Against Torture (UNCAT). Nagbigay daan naman ito upang isabatas ng Pilipinas ang Anti-Torture Law noong 2009.

Kami naman sa ExD ay naghahanda rin sa aming pagbigkas ng tula. Si Edwin ang siyang tagapagsalita, at kaming dalawa ni George ang bibigkas ng tula.

Binasa ko ang ilang taludtod ng aking tulang "Itigil ang Tortyur" habang binasa naman ng buo ni kasamang George ang tula kong "Wala na dapat tortyur sa piitan". Halina't namnamin natin ang mga tulang aming binigkas:

ITIGIL ANG TORTYUR
13 pantig bawat taludtod

1.) TORTURE - (tor' chur) n.- pahirap; pagkaturete ng utak; v.- pahirapan; palipitin; giyagisin;  pigipitin; pahirapan ang isi, TORTURER n.

itigil ang sistematikong pananakit
sa mga biktimang kanilang ginigipit
binubugbog ang katawan, pinipilipit
kaya mistulang nasisiraan ng bait

bakit hinuhuli ang nakikipaglaban
mga nakikibaka'y bakit dapat saktan
gayong inilalaban nila'y karapatan
ng bawat tao at ng buong sambayanan

bakit pinahihirapan ang aktibista
ng mga alagad ng ahas na pasista
dahil ba pinababagsak ang diktadurya
dahil ba pinag-aalsa nila ang masa

mga aktibista'y maganda ang layunin
na sambayanan ay tulungang palayain
ngayon ay tinotortyur at pinaaamin
pinalo't tinatanggalan ng kuko't ngipin

tortyur na ginawa'y iba-ibang diskarte
yaong ari ng lalaki'y kinukuryente
ginagahasa naman daw yaong babae
ganitong pahirap ay nakatuturete

hinuhubaran, may piring ang mga mata
pinaso ng sigarilyo ang dibdib nila
rebelde ang turing sa mga aktibista
pagpapahirap sa kanila'y sobra-sobra

sa mga biktima ng tortyur ang epekto
ay takot at galit sa pasistang gobyerno
itigil ang tortyur, ang tao'y irespeto
magkaiba man sila ng mga prinsipyo


WALA NA DAPAT TORTYUR SA PIITAN
13 pantig bawat taludtod

alam mong wala kang ginawang kasalanan
ngunit kailangan ka nilang paaminin
tingin sa iyo'y marami kang nalalaman
mga impormasyon sa iyo'y pipigain

ngunit kung sila sa iyo'y walang mapiga
totortyurin ka, sasaktan ang katawan mo
sa kanila'y kailangan mong magsalita
kundi'y talagang masasaktan kang totoo

sa tortyur, kahit balahibo mo'y titindig
pahihirapang tunay ang isip mo't puso
gagawin nilang kalamnan mo'y mapanginig
habang ramdan ang sakit ng laman at bungo

dapat nang tigilan ang tortyur, tigilan na
sa lahat ng piitan ay mawalang dapat
sa kulungan ay maging makatao sana
huwag nang paglaruan ang presong inalat

epekto sa tao ng tortyur ay kaytindi
katawan at pagkatao'y nayuyurakan
wala na dapat tortyur, sigaw ng marami
wala dapat tortyur sa alinmang piitan

Matapos ang tulaan ay nagpulong na ang ExD, una'y sa Circle, at lumipat kami sa opisina ng Balay. Doon ay pinag-usapan ang hinggil sa mga bilanggong pulitikal at ang takdang pagpapalaya sa mga ito ng bagong administrasyon. Nabigyan ako ng task o tungkulin bilang kasapi nito, at iyon ay ang pagsusulat ng letter to the editor. Napagkaisahan namin ang panawagang "Free All Political Prisoners Regardless of Political Affiliation".

Pagdating ng gabi, habang ninanamnam ang mga nangyari, ay natuon ang isip ko sa nakasulat sa t-shirt ng BRAT, ang islogang "Not One More Victim: End Torture Now!" Kaya ginawan ko ito ng tula.

KAHIT ISA LANG AY DI DAPAT MATORTYUR
15 pantig bawat taludtod

kahit isang tao ma'y di dapat pang madagdagan
ang nabiktima ng tortyur sa mga bilangguan
ang karumal-dumal na gawaing ito'y wakasan
ang pagtortyur sa isa mang tao'y dapat tigilan

kahit isa lang, bawat tao'y sadyang mahalaga
pag isa ay natortyur, nadagdagan ang biktima
may karapatan lalo't napiit na aktibista
piniit di sa krimen kundi sa prinsipyo niya

ang tortyur ay di na dapat umiral sa mga estado
upang parusahan yaong kumakalaban dito
ang tortyur ay krimen pagkat marahas at barbaro
di nababagay sa daigdig na sibilisado

Maaaring may magsabing kriminal naman iyan, ngunit sila pa rin ay tao. Tulad ng mga aktibistang nahuli ngunit kriminal sa paningin ng gobyerno subalit mapagpalaya sa paningin ng karaniwang tao. May batas na laban sa tortyur, batas na pinag-usapan at pinaglaban ng marami. Hayaan nating igalang ng bawat isa ang batas na ito upang mapigilan pa ang mga madaragdagang biktima nito.

Panata ko sa panitikan at sa mga kasama sa kilusang masa at paggawa, na ang ganitong isyu ay patuloy kong tututukan at gagawan ng tula, katulad ng pagtutok ko sa iba't ibang isyu ng kalikasan, karapatang pantao, uring manggagawa, at mga sektor ng maralita, magsasaka, kababaihan at iba pang aping sektor ng lipunan.

Tatlong tulang handog sa paglulunsad ng CEN (Citizens' Environment Network)

TATLONG TULANG HANDOG SA PAGLULUNSAD NG CEN (CITIZENS' ENVIRONMENT NETWORK)
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Isang pambihirang pagkakataon ang ibinigay sa inyong lingkod ng bagong kalulunsad na pangkat pangkalikasan - ang Citizens' Environment Network o CEN. Nakasama ako sa proyektong Kultura at Kalikasan, isang munting konsyerto sa Conspiracy Bar and Garden Cafe, kasabay ng matagumpay na paglulunsad ng CEN, nitong Hunyo 24, 2016, araw ng Biyernes, sa ganap na ikaanim hanggang ikasiyam at kalahati ng gabi.

Dahil sa pagkakataong iyon, nasabi ko sa aking sarili na itutuluy-tuloy ko na ito, ang paglikha ng mga tula para sa kalikasan at pagbabasa nito sa mga konsyerto o anupamang ilulunsad ng CEN. Isang pambihirang pagkakataong ito na hindi naibigay ng iba pang grupong pangkalikasan sa tagal kong pakikisalamuha sa mga iyon. Ang pagtitiwala nila sa pagbigkas ko ng mga tula ay malaking inspirasyon na dapat kong ituloy-tuloy - ang paglikha pa ng mga tulang pangkalikasan hinggil sa mga napapanahong isyu at pakikibaka ng sambayanan para sa isang daigdig na may katarungan, mapayapa, ligtas at makakalikasang pag-unlad.

Nakapagpapataas ng moral ang mga palakpak, at nasabi ko sa aking sarili na hindi man sapat ang mga tula ay malaki ang maitutulong ng mga kathang ito sa pagmumulat sa mas malawak na mamamayang nasasalanta ng pagkawasak ng kalikasan dulot na rin ng kagagawan ng tao.

Ang paglulunsad na ito ng CEN ay hindi simpleng paglulunsad lamang para ipaalam sa tao na naririto na ang CEN, kundi inilunsad nila ito sa malikhaing pamamaraan - sa pamamagitan ng awit, tula, talakayan at panalangin. Sa munting oras lamang ay naabot ng CEN ang inaasahan, masasaya ang mga tao, at marahil ay kumintal din sa kanilang isipan ang lahat ng mga napakinggan nila't napag-usapan upang sa kalaunan ay magamit sa isang malawak at sama-samang pagkilos.

Sinimulan ito ng isang ritwal: pagkalembang ng singing bowl na hinawakan ni Ron Solis ng Greenpeace. Isa iyong hudyat ng pagninilay sa panalangin. Sinabayan ito ng katutubong awit-pabalangin ni Gng. Julia Senga ng International Visitor Leadership Program (IVLP) - Philippines at Women in Development Foundation, Inc. (WID). Si Ginang Donna Paz Reyes ng Miriam College, host ng Radyo Kalikasan (DWBL 1242) at  environmental educator, ang siyang nag-emcee o nagpadaloy ng buong programa.

Si running priest Fr. Robert Reyes, OFM, Lead Convenor ng CEN, ang nagbigay ng pambungad na pananalita. Ang environmental sociologist mula sa Greenreseach na si Patria Gwen Borcena naman ang nagkwento hinggil sa pagbubuo ng  CEN, pati na ang paglalatag ng  kanilang kolektibong adhikain para sa alternatibong kamalayan, pang-ekonomikong direksyong naglalayon ng makakalikasang pag-unlad at mga kritikal na prinsipyo nito sa pagsulong ng kanilang walong puntong adyenda hinggil sa kapaligiran at likasyaman.
 
Marami ang naghandog ng awitin, pangunahin na sina Cathy Tiongson at Joseph Purugganan ng pangkat na tinawag nilang Village Idiots, na umawit ng hinggil sa globalisasyon at sa pagkamatay ng ilang magsasaka sa Kidapawan noong Abril 1, 2016.

Makabagbag-damdamin ang mga inawit na pangkalikasan ng pangkat na Alakdan (na binibiro kong lokal na bersyon ng bandang Scorpions), tulad ng Kalikasan ng Mga Anak ng Tupa, ang Masdan Mo ang Kapaligiran ng bandang Asin, at We Are the World, sa pangunguna ng kanilang lead singer na si Denise aka Lanie Lagrosa.

Si Manu o Anton Ferrer ay naghandog rin ng awit na sarili niyang mga likha, habang siya ay naggigitara.

Nagsiawit naman ang mga manonood hinggil sa bersyon ng Bahay Kubo na ipinaliwanag at ipinamahagi ni Ginoong Peps Cunanan.

Si Mario Guzman naman ang nag-video ng buong aktibidad. Kumuha rin ako ng ilang litrato.

Maganda ang ipinaliwanag ni Joey Ayala hinggil sa isang palihan na pinangunahan ni Gary Granada. Sa kanyang kwento, nagdrowing ng isang tuldok sa white board si Gary Granada at tinanong ang mga dumalo kung ano iyon. Ang sabi ng isa, tuldok. Ang sabi naman ng isa pa, bituin. At sabi umano ni Gary, iyan ang ibig sabihin ng artists. Sinasabi sa ating narito siya. Tulad ninyo, narito ako.

Ang kwentong ito ni Joey Ayala hinggil kay Gary Granada ay tiyak tumimo sa isip ng maraming naroroon. Narito ako. Narito tayo. Narito ang CEN.

Ilang minuto bago pumasok si Joey Ayala para umawit, tinanong siya ni Dino kung paano ako papasok para basahin ang tula. At sinabi ni Joey sa kanya na papasok ako sa gitna ng awit, at sesenyasan na lang niya ako para tumayo.

Kaya nang inawit na ni Joey Ayala ang "Agila", alerto ako. Nakita ko na agad kung nasaan ang mikropono para paghudyat niya sa akin ay tutulain ko na ang aking katha, hinggil sa kamatayan ng agilang si Pamana noong Agosto 2015. Iyon ang huli sa tatlo kong tula sa gabing iyon.

Napakaganda ng paliwanag dito ni Dino Manrique, isa sa mga convenor ng CEN at launch program secretariat member, pati tumayong stage director ng “Kultura at Kalikasan” sa kanyang Facebook. "And there was Joey singing his song Agila -- Haring Ibon -- and the poet Greg reciting his own Eagle poem -- the death of Pamana -- over the instrumental, and it was as if both compositions were made for each other, song to poem, poem to song, just like how every one who came had a role to play -- as audience, as performer, as organizer, as future participant, as future part of CEN."

Inawit din ni Joey Ayala ang "Walang Hanggang Paalam" na hiling naman nina Mam Donna at Gwen.

Ang unang tula - na may pamagat na "Kung Magdamdam ang Kalikasan" - ay binigkas ko pagkatapos ipaliwanag ni Gwen ang layunin ng CEN. Ang ikalawang tula - na may pamagat na Ang Pagmimina - ay binigkas ko matapos ipaliwanag ni Ron Solis ang isyu ng pagmimina.

Nirebisa at pinaikli ko ang tatlong tula, na ilan ay mahahaba, upang umakma sa okasyong iyon, tulad na lang ng tula sa agilang si Pamana na sa orihinal ay anim na saknong na ginawa ko na lang tatlong saknong. Narito ang teksto ng tatlong tulang binigkas ko sa gabing iyon:

KUNG MAGDAMDAM ANG KALIKASAN
14 pantig bawat taludtod

ramdam mo bang nagdaramdam din ang kalikasan
dahil siya'y patuloy nating sinusugatan
paanong di lumubha pa't ating malunasan
yaong kanyang mga sugat sa kaibuturan

ang pagkasira nito'y sadyang nakalulungkot
kaya mga tanong na ito'y dapat masagot
upang may magawa pa bago mundo'y bumansot
di dapat pulos pagdadahilan at palusot

ang pagdaramdam ba niya'y ating titiisin
agos ng sugat niya'y paano aampatin
ang nangyayari sa kanya'y ating unawain
panaghoy nitong kalikasan ay ating dinggin

ANG PAGMIMINA
9 pantig bawat taludtod

May dala nga bang kaunlaran
Ang pagmimina sa lipunan
O ang dala nito sa bayan
Ay sira-sirang kalikasan
At pagtaboy sa mamamayang
Doo’y nagsisipanirahan
Kaya’t kanilang karapatan
Ay nilalabag ng tuluyan.
Minimina ang kalupaan
Lalo na itong kabundukan
Damay rin pati kagubatan
Kinawawa ang likas-yaman.
Halina’t pakaalagaan
Ang bayan nati’t kalikasan
Pagminina ngayo’y tigilan
Para sa'ting kinabukasan

ANG PAGPASLANG SA AGILANG SI PAMANA, AGOSTO 19, 2015
13 pantig bawat taludtod

tatlong taong gulang na ang agilang si Pamana
nang siya'y matagpuang may tama ng bala
sa gubat ay walang awang binaril siya
at sa agilang ito'y wala pang hustisya

agilang si Pamana'y pamana ng lahi
di dapat inuubos ang kanilang uri
sa kanila'y ilan na lang ang nalalabi
lahi nila'y mapreserba ang aming mithi

di dapat nangyaring napaslang si Pamana
di dapat mangyaring mapaslang ang pamana
ng lahi, ipagtanggol ang ating kultura,
ang kalikasan, espesye, wika, historya

(Ayon sa mga ulat, ang agilang si Pamana, 3 tatlong gulang, ay natagpuang wala nang buhay at may tama ng bala, pinaslang siya sa kagubatan ng Davao Oriental, Agosto 19, 2015.)

Maraming kaibigan at mga hindi ko pa nakakadaupang palad ang nagsidalo sa gabing iyon, at nagpapasalamat kami ng lubos sa lahat ng mga dumalo sa kanilang pakikiisa at aming pagkakaisa sa usapin ng kalikasan. Natuwa ako na dumating ang mga matagal nang kaibigan at kasama  sa environmental movement na sina Liberty Talastas at Jon Sarmiento na bago ang gabing iyon ay huli kong nakasama sa seminar na ibinigay ng Climate Reality sa pangunguna ni Al Gore, na dating Bise Presidente ng Estados Unidos, na idinaos dito sa bansa. Naroon din ang ilang mga kabataan, ang mga kasapi ng Alyansa Tigil Mina (ATM) na sina Weng Maquio at kanyang kaibigan, isang taga-Human Rights NGO, ang mga nakasama ko sa Climate Walk na sina Ron Solis at Bong dela Torre, si Soc na pangulo ng Conspiracy at ng grupong PAKISAMA, at iba pa.

Sa lahat ng mga dumalo, taos-pusong pasasalamat! Mabuhay kayo! Mabuhay ang CEN! Mabuhay ang Kultura at Kalikasan!